Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
52
Konspiracja„Zetu”wokresiezaborówiWielkiejWojny
kowy.NapotrzebypracTTZtworzonoteżtajnebiblioteki.Przed1914r.naj-
większespośródnichmiałykoławPoznaniuorazwOstrowieiGnieźnie82.
Wmałych,kilkuosobowychgrupach-dlazachowaniakonspiracji-or-
ganizowanorównieżzawodystrzeleckie,wycieczkikrajoznawczeitajne
harcerstwo.Prowadzonododatkowelekcjehistoriiigeografii.Piętnowano
używaniewmowieipiśmiegermanizmów.Szczególnieczczonodatynaro-
dowychrocznic:3maja,29listopada(wybuchpowstania1830r.)i1lipca
(dzieńpodpisaniaw1569r.uniilubelskiej).
JózefKostrzewski,wówczasczłonekTTZ,apóźniejdziałaczruchuzeto-
wego,wspominał:
TowarzystwoTomaszaZana[…]miałonacelusamokształcenieczłonków
wjęzykupolskim,historiiiliteraturzepolskiej,tymbardziejkonieczne,że
wgimnazjumzniesionojużwowymczasienaukęjęzykapolskiegojakojed-
negozprzedmiotównauczaniaizachowanolekcjetegojęzykajedyniejako
przedmiotfakultatywnydlaNiemców.Pracasamokształceniowaodbywała
sięzewzględówbezpieczeństwawtzw.kółkach,złożonychztrzechosób,
którymikierowałkółkowy[…].Historiiuczyliśmysięnajpierwzeszkol-
negopodręcznikaHistoriiPolskiejAnatolaLewickiegoużywanegowszko-
łachgalicyjskich,anastępniezDziejównarodupolskiegoJózefaGrabca[…],
literaturyzpodręcznikaAntoniegoKurpiela,agramatykizmałejgramatyki
AntoniegoMałeckiego.Pozatymuczyliśmysiępoprawnejpisowni,pisaliśmy
wypracowaniaiuczyliśmysięnapamięćwierszy.Wymaganiabyłydużeina
końcurokuodbywałysięegzaminy[…].Byłatowięcformalnatajnaszkoła
polska[…].Pozatymzokazjirocznicnarodowych,np.powstaniastycznio-
wego(22I),czylistopadowego(29XI)lubkonstytucji3majaodbywałysię
uroczystezebraniacałejorganizacji,urządzanewbardzowczesnejporze
pozamiastem[…].Tewszystkiezajęcia,[były]jakkolwiekpożyteczne,bo
pozwalającenazaznajomieniesięzprzeszłościąikulturąpolskąistano-
wiąceodtrutkęprzeciwkogermanizującemuwpływowiszkoły83.
KołaTTZrozwijałysięwposzczególnychmiastachzaborupruskiego
pomyślnie.WNakleczłonkowiezbieralisięwdomachzaufanychprzyjaciół.
Wygłaszalireferatypoświęconeliteraturzepolskiej,recytowaliwiersze,
śpiewalipieśnipatriotyczne.Programnauczaniaobejmowałnaukęjęzyka
polskiego,literatury,historiiigeografiiziempolskich.Zajęciaodbywałysię
dwarazywtygodniu-zawszewinnymmiejscuioinnymczasie.Trudno
82ObszerniejoTTZw:B.Halczak,TowarzystwoTomaszaZanawlatach1899-1914,Zie-
lonaGóra1996,passim;J.Socha,CzasopismaZwiązkuTowarzystwTomaszaZana,nRocznik
HistoriiPrasyPolskiej”2002,z.1,s.59-68.MateriałydodziejówTTZteżwkorespondencji
S.Szwedowskiego,I.NowakaiR.Lutmanaw:BN,Rękopisy,akc.16272,S.Szwedowski,nMate-
riałydoZetu(listyIgnacegoNowakadoS.Szwedowskiego)”
,brakpaginacji.
83J.Kostrzewski,Zmegożycia.Pamiętnik,Wrocław1970,s.31-33.
