Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
21
watelskie.Spośródnichnaczołowysuwałasięzasadarównościwobecprawa
orazgwarancjewolnościsłowa.DziękitakimrozwiązaniomAngliaposiada-
łastabilnyustrójkonstytucyjnypomimobrakukonstytucjiwznaczeniufor-
malnym,którawchwilipowstawaniapracI.Łobarzewskiegoobowiązywała
jużwStanachZjednoczonychAmeryki.
Wpowyższymujęciuustrójangielskijawiłsięjakorezultatzmianpowol-
nych,długich,ewolucyjnych,wprzeciwieństwiedogwałtownych,rewolu-
cyjnychprzewrotów,jakmiałotomiejsceweFrancji.Byćmożetymnależy
tłumaczyćpostawęautoraobawiającegosięzbytradykalnychreformustro-
jowychwRzeczypospolitej(czynawetrewolucji),coostatecznieskutkowało
-wjegowypadku-takzdecydowanąwspółpracązdworemcarskimprze-
ciwkoobozowipatriotycznemu,apotemkonsekwentnymopowiadanimsię
zaaliansempolsko-rosyjskim?Trudnoudzielićobecnieodpowiedzinatopy-
tanie,niemniejtwórczośćI.Łobarzewskiegowzestawieniuzjegopogląda-
mistanowićmożeważnyelementdyskursunadwachlarzempostawpolskiej
elitywczasiedramatycznychwypadkówkońcaXVIIIipoczątkuXIXw.na
ziemiachpolskich.
IV
PozaI.Łobarzewskimtematykęustrojuangielskiegopodejmowałowie-
luinnychautorów,wśródktórychwidzimyzarównopostaciszerzejznane
zdziałalnościpublicznejipisarskiej36,jakiosobyzajmującesięliteraturą
politycznąokazjonalnie.Jakopisarzaszczególnieinteresującegosięustrojem
AngliiwymieniasięzwłaszczaLeonardaWołkiewiczaOlizara,autoraksiążki
CouważaćmaRzeczpospolitaPolskawprawodawstwie,takprzeddopuszcze-
niem,jakoipodopuszczeniuskładurząduangielskiego37.Naustrójangielski
36
Np.HugonaKołłątaja,którywjednejzeswychpracpisałnatematkonstytucjonalizmu
angielskiego:nDzielićtoprawo[polityczne]nadwieczęści,tojestnaprawanaroduiprawa
wnarodzie,nicinnegoniejest,tylkouważaćstosunkiprawapolitycznegoszczególnego,ile
tebiorąsięzaprawacałejspołecznościsłużąceite,którespołecznośćwładzomwykonawczej
idozorczejprzepisała.Taknaródangielskimaswojeszczególneprawawprawodawstwieieg-
zekucji.Taktrzynaścieprowincjiamerykańskich[...]uchwaliłynowyrządpodkonfederacją
nieustanną,mającnaczeleprezydenta.TakFrancjajużwciągunaszegosejmuzupełnieprze-
mieniwszyjedynowładztwonawolność,zrobiłarządśrzednizangielskiegoiamerykańskiego.
Wszystkieteprawazowiąsiękonstytucjąnarodową[...]”
.H.Kołłątaj,Oprawachiprawo-
dawstwie[w:]W
.Szafrański,PraceprawniczeHugonaKołłątaja,WydawnictwoPoznańskie,
Poznań2005,s.100-101.
37
Studzienica1791.Natematpoglądówautorazob.A.Grześkowiak-Krwawicz,Obce
wzoryustrojowe...,op.cit.,s.85-86,eadem,Publicystykapolskalat1772-1792oangielskimsy-
stemierządównPrzeglądHumanistyczny”1985,nr5/6,s.149-165,passim.
