Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
19
WczasachSmithanieistniałajeszczespójna,całościowaekonomicznateoriadóbr
publicznych.ZapoczątkowałjąnagruncieekonomiineoklasycznejP
.A.Samuelson
w1954r.(narokprzedpublikacjąesejuFriedmana)wksiążceThePureTheory
ofPublicExpenditure6.Zdefiniowałondobrapublicznejakodobra(lubusługi),
któremającharakternierywalizacyjny(non-rivarlous;konsumpcjaichprzezjedną
osobęnieograniczamożliwościkonsumpcjiprzezinnejednostki)orazniewy-
kluczający(non-excludable;wykluczenieposzczególnychjednostekzkonsumpcji
jestbądźniemożliwetechnicznie,bądźteżbardzokosztowne).Samuelsonuważał,
żedobrasąpublicznealboprywatnezeswejnatury.Zakładałteż,żenaturalną
przestrzeniądlaprodukcjiwszelkichdóbr,niezależnieodichrodzaju,jestrynek.
Zewzględujednaknaproblemniewystarczającejpodażydóbrpublicznych,
spowodowanejnieopłacalnościąichprywatnejprodukcjiwobecbrakumożliwości
wykluczeniazichkonsumpcji(tzw.efektgapowicza),sugerowałkonieczność
publicznegofinansowanialubdostarczaniategorodzajudóbr7.
KoncepcjaP.A.SamuelsonaspotkałasięzkrytykąJ.M.Buchanana,twórcy
teoriiwyborupublicznego.Jegozdaniemniemożnapodzielićdóbrnaczysto
publicznelubczystoprywatne,ponieważistniejątakżeniepełnedobrapubliczne,
któresąnp.nierywalizacyjne,alewykluczające(tzw.dobraklubowe).Wksiążce
TheDemandandSupplyofPublicGoodszaproponowałonrozróżnieniedóbr
publicznychiprywatnychnapodstawiedwóchkryteriów:stopnianiepodzielności
dobraorazliczbyjegokonsumentów.Ostatecznienapodstawietakprzyjętych
kryteriówwyodrębnionezostałyczteryrodzajedóbr8:
1)czystedobrapubliczne(obronanarodowa,latarniemorskie),
2)dobrawspólnegoużytkowania(np.zasobynaturalne),
3)dobraklubowe(dobraumożliwiającewykluczeniezichkonsumpcji,
np.teatr),
4)dobraprywatne.
Studiaprowadzącedouzyskaniawyższegowykształceniamożnauznaćza
dobroklubowe,azatemniepełnedobropubliczne–studiamającharakterniery-
walizacyjny,alewykluczający,ponieważmożnaznichwykluczyćposzczególne
jednostki.Należyjednakmiećnauwadze,żekorzyścizwykształcenianawet
przyuwzględnieniuwystępowaniatypowychdladóbrpublicznychpozytywnych
efektówzewnętrznychmająprzedewszystkimcharakterprywatny.Wynikato
zfaktu,żepozasamąwiedząiumiejętnościamiukończeniestudiówwyższych
zwiększaszansenawyższedochody,gwarantujeabsolwentomokreślonystatus
6P.A.Samuelson7ThePureTheoryofPublicExpenditure,„ReviewofEconomicsandStatis-
tics”1954,nr36(4).
7S.Marginson7ThePublic/PrivateDivideinHigherEducation:AGlobalRevision,„Higher
Education”2007,vol.53(3),s.311.
8J.M.Buchanan,TheDemandandSupplyofPublicGoods,Rand−McNally,Chicago1968.
