Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
10
HannaKowalska-Stus
FeliksKonecznyuznałróżnicewstrukturzeprawa(tzw.trójprawo:familijne,
sukcesyjne,majątkowe)zapodstawowywyznaczniktypówcywilizacyjnych.Wyło-
niłje,odwołującsiędowyższych,ponadprawnychkategorii,którefaktycznienależą
doantycznejfilozofiiprawa,takichjak:dobro(moralne),zdrowie,dobrobyt,prawda
ipiękno.JednakkiedypisałoBizancjumwkontekściewyróżnikówcywilizacji,nie
brałpoduwagęczynnikametafizycznego,stosowałbowiemścisłerozgraniczenie
międzykategoriamikauzalnymiafilozoficznymi,niemówiącjużoteologii.Dlatego
osobno,pozakontekstemreligijnym,wymieniłpięć,wspomnianychwyżej,wartości.
Dobruprzyznawałznaczenienajwyższe,ponieważstosunekdoniego,wedługak-
sjologiiArystotelesowskiej,wyrażaróżnicewsądachmoralnych.Prawowynikało,
zdaniemKonecznego,zmoralności,alezanajwyższywyrazuznaniadlaprawanatu-
ralnegohistorykpolskipoczytywałwłaśniewyzwoleniegoodsakralności.Konse-
kwencjątegosposoburozumowaniapolskiegohistorykabyłouznanieprzezniego
cywilizacjirzymskiejzaidealnywzorzec,zktórymkonfrontowałinnecywilizacje.
WpracyKonecznegocywilizacjabizantyjskauzyskałazdecydowaniezłąoce-
nę.Zwłaszcza,jaktoujął:roztrząsaniesprawpublicznychzapomocądogmatyki,
prowadziłodocywilizacyjnegochaosu,zakłóceniarozdziałumiędzyświeckim
areligijnymautorytetem.Badaczzdecydowaniefaworyzowałrzymsko-łaciński
modelcywilizacyjny.Wstosunkudowschodniejczęścichrześcijaństwarzymskie-
go,któraprzecieżwczasachpierwszychsiedmiuSoborówpowszechnychstano-
wiłajednośćzzachodnią,wyprowadzałnegatywnewnioski.Twierdził,żewschod-
niorzymskaetykauzurpowałasobierzymskieprawo
4.Sformułowanietobyło
swoistąinterpretacjąchrystianizacjiantycznegoprawarzymskiego,zapoczątkowa-
nejprzezcesarzaKonstantynaI.Konecznyniezdobyłsiętakżenasłowauznania
dlachrześcijańskiegocesarzaJustyniana–autorapierwszejkodyfikacjiprawa
rzymskiego,którefunkcjonowałodojegoczasówwyłączniewpostacikazusów.
JednocześnieKoneczny,jakohistoryk,autoropracowańdotyczącychhistoriiRusi,
częstoodchodziłodkryteriów,któreprzyjąłjakotwórcamodelikulturowo-cy-
wilizacyjnych.Zaskakujefakt,iżniestarałsięrozwiązaćtejsprzeczności.
Problemkonfliktumiędzyhistoriografiąihistoriozofiąuczyniłwyjściowym
wswoichbadaniachPitirimSorokin.Jakohistoriozof,zakładałonistnieniegłów-
nejprzesłankiintegrującejelementyskładowekażdejkultury.Wyłaniałją,anali-
zującodpowiedzinaczterypodstawowepytania,udzielonewodniesieniudodanej
kultury.Dotycząone:pojmowanianaturyrzeczywistości,naturypotrzebicelów,
orazpytaniaopoziomisposóbzaspokojeniapotrzeb.Wtensposóbbadaczwyod-
rębniłdwasupersystemy,spośródktórychjedenokreślarzeczywistośćjako:Nie-
materialnywiecznotrwałybyt,potrzebyicelerozumiejakosprawygłówniedu-
chowe,aichpełnarealizacjamasięodbywaćnadrodzewymuszonejnasobiemi-
nimalizacjilubeliminacjiwiększościpotrzebfizycznych
5.Drugisupersystem
4F.Koneczny,Cywilizacjabizantyńska,s.140–152.
5Patrz:P.Sorokin,Society,KulturandPersonality...,s.320–321,590–591,633–634.Przytaczam
za:Cz.Gyrko,Historiozofianauwięzihistoriografii.Casus:teoriasystemówPitirimaA.Sorokina[w:]
Myślsystematycznaihistorycznawbadaniachfilozoficznych,red.J.Bańka,Katowice1995,s.130.
