Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
12
HannaKowalska-Stus
cję.Taostatniamiała,wedługuczonego,wieleodmian:zubożenie,zwyrodnienie,
utratężywotności,krytycznegromadzenie,kopiowanie,naśladowaniewzorców
formalnych.ZagadnienietoCurtiusrozwijanakartachswojejksiążkiwodniesie-
niudołacińskiegośredniowiecza.Bizantyniściczyniątensamzabiegwodniesie-
niudokulturychrześcijańskiej–świataposthellenistycznego.
Bezwzględunato,czymamydoczynieniazopisemrozwojuhistoriikultury,
czyzjejponaddziejowątypologią,żadenzwielkichbadaczykulturyniezdobyłsię
nawyodrębnieniekulturychrześcijańskiejjakojednostkowejioryginalnejze
względunacharakterystycznedlaniej:eschatologicznycelorazkorzenie.Odnosi
sięwrażenie,żenowożytnihistorycykulturydokonaliodwrotnegozabieguwsto-
sunkudopoczynańhistorykówkulturyokresuchrześcijańskiegoantykuorazwie-
kówodIVdoVI,kiedytowkulturzeantycznejstaranosięodnaleźćprzejawy
Bożejekonomiizbawienia(zasadaeuhemeryzacji).Wokresiepostrenesansowym
porównujesięigenetyczniewywodzikulturęśredniowieczazkulturyantycznej.
Późneśredniowiecze,renesansibarokinterpretujesięprzezpryzmatantykizacji
chrześcijaństwa.Wwielkichsyntezachniespotkamysięzpojęciemewangelizacji
kultury,awięckulturykształtowanejprzezpodporządkowaniesięprawdzieNo-
wegoTestamentu.Tymbardziejwarteodnotowaniasątrzygłosywtejsprawie:
SergiuszaAwierincewa,HansaUrsavonBalthasaraiAleksandraNaumowa
9.
Awierincew,nienegującobecnościtradycjigreckiejretorykiwkulturzeruskiej,
zapośredniczonejprzezBizancjum,konstytutywnypierwiastekdostrzegaprzede
wszystkimwantropologiichrześcijańskiej.Chrześcijanin,toczłowiekmiłującyser-
cem,przejawiającymiłosierdzie,któreogarniacałyświat.Uosabiagoprzywrócony
dołaskmarnotrawnysynlubczłowiekzapamiętaleiżarliwiepożądającyabsolutne-
goocalenia.Ten,ktomożewszystkozyskaćlubwszystkostracić,niejestwstanie
przystrajaćsięwewzniosłegestyantycznejetyki,szlachetnejobojętnościczypogar-
dy–zauważaAwierincew.Jestraczejskąpcemstrzegącymswegoskarbu,pełnym
strachu,nadziei,pokoryibłaganiaolitość.Gdybyzachowywałwobectej,możliwej
doosiągnięcia,absolutnejwartościobojętność,musiałbybyćnierozumnyalbomieć
zatwardziałeserce.Ztychsamychpowodów,dodajmy,niemożliwabyłatakżepo-
stawaprometejskaitytaniczna.Obiecanawiecznośćsankcjonowałazachowania
prospołeczne,kenotycznąnadziejęwbrewzdrowemurozsądkowi.
Drugimbardzoważnymaspektemantropologiichrześcijańskiejbyłoprzebó-
stwienieczłowieka,awięcniebywałewywyższenie,któremujednaktowarzyszyło
społeczneifizyczneupokorzenie,będąceudziałemChrystusa.Stanten,zpunktu
widzeniahumanizmuantycznego,byłby,zjednejstrony,niezrozumiały,azdrugiej
–hańbiący.
OsiąkulturyśredniowieczabyłoZbawienie.Fakttenwpłynąłnaograniczone
wykorzystywaniewzorcówkulturyantycznej.Potraktowanojąjakodawczynię
9S.Awierincew,Naskrzyżowaniutradycji,przekł.,wstęp,bibl.D.Ulicka,Warszawa1988,
s.112–132;H.U.vonBalthasar,Teologiadziejów,przekł.J.Zychowicz,wstępks.A.Zuberbier,
Kraków1996;A.Naumow,Bibliawstrukturzeartystycznejutworówcerkiewnosłowiańskich,Kra-
ków1983.
