Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
JakabyłakulturaRusiMoskiewskiejijakoniejpisano
11
charakteryzujesięograniczeniemrzeczywistościdoskrajnegomaterializmu,rozu-
mieniemjejjakoprocesu,postępu,transformacji.Potrzebyiceleokreślonezostały
tujakofizyczne,aichzaspokajanieodbywasięniepoprzezsamoograniczanie,lecz
modyfikacjęieksploatacjęświatazewnętrznego
6.Sorokinuważał,żewymienione
systemynieistniejąwczystejpostaci.Dlategowyznaczyłjeszczejeden,pośredni,
system„idealistyczny”,któryłączyłuduchowionypierwszysystemideacyjny
zmaterialistycznymiwartościamisystemusensatywnego.Charakteryzowałsięon
synteząidealistycznegoracjonalizmuzempiryzmemiwystępowałm.in.wkultu-
rzeEuropyZachodniejodXIIIdoXIVwieku,ajegomanifestembyłodzieło
św.TomaszazAkwinu.
Apriorycznośćzałożeń,pozwalającąnawyłonieniesupersystemów,badaczwe-
ryfikowałzapomocądużegozespołuwspółpracowników,analizującrealiahisto-
ryczneepokzdominowanychprzezsupersystemy.Brałprzytympoduwagęnie
jakieśjednokryteriumuznanezakulturotwórcze,coczyniłnaprzykładKoneczny,
lecztzw.uporządkowanefragmentykultury:język,religię,etykę,prawo,sztukę,
filozofię,naukę,technologię,ekonomięipolitykę.Topozwoliłonawyłonienie
kilkutypówkulturowych,istniejącychwobrębiesupersystemów,którepowstały
naskutekspecyficznejzależnościwymienionychtuczynników.Wytworymate-
rialnekulturyzintegrowanej,wedługtychzałożeń,stanowiąwyrazwyższychwar-
tościduchowych.Religia,filozofia,sztuka,politykaigospodarkatworząjedność.
Kulturyzintegrowanemożemyodnaleźćwokreślonychepokachiregionachświa-
ta.Częstobywajednaktak,żewymienionetufenomenytylkozsobąsąsiadują,
majątakianieinnycharakternaskutekhistorycznychokolicznościiniemamię-
dzynimiżadnejontologicznejłączności.Kulturatakaniestanowisystemu.
GeneralniezgadzającsięzprzyjętymiprzezPitirimaSorokinakryteriamiopisu
kultury,musimyzwrócićuwagęnakomplikację,jakatowarzyszywszelkimtypo-
logiom.Uczonyzaliczyłmianowiciedotegosamegosystemukulturyideacyjnej
zarównokulturęgreckąsprzedVwiekuprzedChrystusem,jakikulturęchrześci-
jańskąodIdoXIIwieku
7.Widzimyzatem,żeobiektywnekryteria,będącewy-
znacznikamitypologii,ustaliływspólnymianownikdlakulturpowstałychwtak
odmiennejprzestrzenimetafizycznej.ProblemtenpodniósłErnestCurtiuswod-
niesieniudojednejzdziedzinkultury,jakąjestliteratura
8.Dostrzegającścisły
związekliteraturyzhistoriąkultury,aoceniająckrytycznietypologicznezapędy
historykówliteratury,pozostającychpodwpływemteoretykówihistorykówsztuki,
Curtiusnieutożsamiałwżadensposóbkulturyantycznejznowożytną.Zauważał
swoistyrodzajkontynuacji,podkreślałjednaknowąduchowośćświatachrześcijań-
skiego.Owakontynuacjaprzejawiałasiędwojako:poprzezrecepcjęitransforma-
6Patrzibidem.
7Sorokinniematunamyślizapewnefaktu,iżzarównoantyczniGrecy,jakiichkontynuatorzy
–Grecychrześcijańscy–włączylikulturęwobrębmetafizyki,cooznacza,żewytworykulturybyły
odzwierciedleniemichświatopoglądu,azwłaszczaantropologii.
8E.Curtius,Literturaeuropejskaiłacińskieśredniowiecze,przekł.A.Borowski,Kraków1977,
s.23–25.
