Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
12
L
amarkizmspołecznyarasizmieugenikawe
F
rancji
wypełniała.Formazaśodpowiadałaideiplatońskiej:nadawałakształtipostać
materii,niebyłajednakosobnym,niezależnymbytem,gdyżbezmateriinie
mogłasamodzielnieistnieć.Zresztątakżematerianiemogłaistniećnwstanie
czystym”,bezformy.Arystotelesposługiwałsięmetaforąrzeźbyzespiżudla
wyjaśnieniaichwzajemnegozwiązku.Spiżbyłmaterią,którejręcerzeźbiarza
nadałyodpowiedniąformę.
Dlafizykitakipodziałnadwieprostekategoriemógłbyćwystarczają-
cy.WprzypadkubiologiiArystotelesstanąłprzedproblemempodziałów
taksonomicznych.Gatunekuznałbowiemzaformę.Zwierzętalubroślinyna-
leżącedotegosamegogatunkumiałytęsamąformę.Zwierzętalubrośliny
należącedoróżnychgatunkówmiałyróżneformy.Cozatemzrobićzróżni-
camiwystępującymimiędzyposzczególnymijednostkamiwramachdanego
gatunku?Różnicetemogłybyćprzecieżfundamentalne,jaknaprzykładróż-
nicapłciczyróżnicaras.Arystotelesuznałjezawynikającezmaterii,anie
zformy,czymnotabenedałdozrozumienia,żemateria,choćteoretycznie
pozbawionawłasnychcechdystynktywnych,musiałajednakmiećjakąśzdol-
nośćnadawaniabytomskończonymróżnicniezależnychodichformy.Ary-
stotelespisałwMetafizyce:
Możnabyterazzapytać,dlaczegokobietanieróżnisięgatunkowoodmężczy-
zny,skoroistotażeńskaiistotamęskasąprzeciwne,aichróżnicągatunkowąjest
przeciwieństwo;idlaczegozwierzęrodzajużeńskiegoizwierzęrodzajumęskie-
gonieróżniąsięgatunkowo,chociażtaróżnicaprzysługujezwierzęciuistotnie,
anietakjakbieliiczerni;zarównonżeńskie”,jakinmęskie”przysługujeim
jakozwierzęciu.Zagadnienietojestprawietakiesamo,jakto:dlaczegojedno
przeciwieństwopowodujeróżnicęgatunkową,ainnenie?Naprzykładnpieszy”
inskrzydlaty”powodują,abieliczerńniepowodują.Możedlatego,ponieważte
pierwszesącechamiwłaściwymirodzajowi,atedrugiewmniejszymstopniu.
Ponieważzaśzjednejstronyistniejeforma,azdrugiejmateria,przeciwieństwa,
któretkwiąwformie,tworząróżnicęgatunkową,natomiastte,któreznajdują
sięwmaterialnieurzeczywistniającejsięrzeczy,nietworząróżnicy.Dlategoani
biały,aniczarnykolorczłowiekaniestanowiróżnicygatunkowej,iniemaróż-
nicygatunkowejmiędzyczłowiekiembiałymiczarnym,nawetgdybysięnadało
każdemuoddzielnąnazwę.Tutajbowiemjestczłowiekpojmowanyjakomateria,
amaterianietworzyróżnicyaninietworzyzindywidualnegoczłowiekagatunku
ludzi,chociażciałoikości,zktórychsięposzczególnyczłowiekskłada,sąróżne.
Konkretnarzecz(całość-τόσύνολον)jestinna,alegatunkowoniejestinna,bo
wpojęciu(λόγω)niemaprzeciwieństwa.Tozaśjestostateczny,niepodzielnyro-
dzaj.Kalliasjesttopojęcie(forma,λόγος)zmaterią;białyczłowiekjestrównież
taki,ponieważKalliasjestbiały;człowiekjestwięcbiałytylkoakcydentalnie
(peraccidens)[ł].Czyjednakmaterianiepotrafiwytworzyćróżnicgatunko-
wychwrzeczach,jeżelijestinnawjakiśsposóbalbomożewjakimśsensie?Dla-
czegobowiemróżnisięgatunkowotenkońodtegoczłowieka,chociażichmateria
