Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
P
oczątkirasizmu
13
mieścisięwichformach?Czyniedlatego,żewichformachznajdujesięprzeci-
wieństwo?Istniejetakżeprzeciwieństwomiędzybiałymczłowiekiemaczarnym
koniemijesttoprzeciwieństwogatunkowe,aleniedlatego,żejedenjestbiały
adrugiczarny,bogdybynawetobajbylibiali,toitakróżnilibysięgatunkowo.
Natomiastmęskiiżeńskisąwłaściwymicechamizwierzęcianienamocyich
istoty,leczmateriiiciała.Dlategotosamonasienie,podlegającetakimczytakim
modyfikacjom,stajesięmęskielubżeńskie.Ustaliliśmywięc,cotoznaczyróżnić
sięgatunkowoidlaczegopewnerzeczyróżniąsięgatunkowo,ainnenie
3
.
Wpierwszejchwiliczytelnikmożeodnieśćwrażenie,żepowyższysąd
niepowinienbyłwpłynąćnarozwójpostawrasistowskich.CzyżStagiryta
nienapisał,żen[...]anibiały,aniczarnykolorczłowiekaniestanowiróżnicy
gatunkowej”?Jednakonsamrozumiałsenstychsłówniecoinaczej.Wjego
systemieformastanowiławłaściwądlakażdegogatunkudoskonałość,któ-
rąkażdajednostkawinnastaraćsięosiągnąć.Jeślizaśzjakichśpowodów
niebyławstanietegodokonać,Arystotelestłumaczyłtooporemstawianym
formieprzezniedoskonałąmaterię.Jakkolwiekzatemróżnicemiędzybiałym
iczarnymbyłyakcydentalne(zależneodmaterii),anieesencjonalne(zależne
odformy),topozostawałyonedalejróżnicamiowielkimznaczeniu.Materia
wczłowiekuczarnymbyłasilniejszaniżwczłowiekubiałym,stawiałazatem
większyopórformieiczłowiektakiniemógłosiągnąćpełnejentelechii
4
(to
znaczywpełnizrealizowaćswejformy),dlategowłaśniebyłczarny.Wczło-
wiekubiałymnatomiastmateriabyławyraźniesłabsza,copozwalałomułat-
wiejosiągnąćjegogatunkowąformę,awrazzniąprzynależnyjejnormalnie
białykolorskóry.Podobniezresztąmateriabyłasilniejszawkażdymbarba-
rzyńcy,niezależnieodkoloruskóry,niżwcywilizowanymGreku.Analogicz-
niebyłasilniejszawkobiecieniżwmężczyźnie.
Trzebaprzytymdodać,żenigdyżadenczłowiek,jakkolwiekwybitny,nie
mógłosiągnąćpełnidoskonałejformy.Człowiektakibyłbybowiemnieśmier-
telnyiniewrażliwynachoroby,jakożeśmierćichorobasądziełemniedo-
skonałejmaterii(sąrównieżakcydentalne,anieesencjonalne).Ponieważzaś
wszyscyludziechorująisąśmiertelni,znaczyto,żeniemożliwejestdoskona-
łezrealizowanieformywświeciepodksiężycowym.Materia,zktórejzbudo-
wanesąwtymświeciewszystkiebyty,prędzejczypóźniejkażdegoiwszyst-
kodoprowadzidorozkładuiśmiercilubzniszczenia.Jedyniegwiazdyponad
sferąksiężycowąosiągnęłypełniędoskonałejformy.Stałosiętakdlatego,że
zbudowanesąonezeszczególnejmaterii,mianowiciezeteru,którynieopiera
sięformie,wprzeciwieństwiedoziemi,wody,powietrzaiognia,zktórych
3
Zob.Arystoteles,Metafizyka,KsięgaI,Rozdział9,przeł.KazimierzLeśniak,
Warszawa1984,s.263-265.
4
Entelechia-wsystemieArystotelesaaktpojętyjakourzeczywistnienieformy.
