Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
14
L
amarkizmspołecznyarasizmieugenikawe
F
rancji
zbudowanesąbytyświatapodksiężycowego.Alebudowagwiazdnależyjuż
dozagadnieńfizykiArystotelesa,niezaśdojegobiologii.
Wracającnatomiastdobiologii:jestrzecząoczywistą,żestwierdzone
przezStagirytęnierównościmiędzyludźmimająkonsekwencjepolityczne.
Skoroniewszyscyludziesąsobierówniwdoskonałości,wnaturalnysposób
wytwarzasięmiędzynimihierarchia.Ludzieznaturymniejdoskonali(sil-
niejszejmaterii,leczsłabszejformy)winnizostaćpodporządkowaniludziom
doskonalszym(słabszejmateriiisilniejszejformy).TezatapozwalaArysto-
telesowistwierdzić,iżistniejerodzajludziznaturyprzeznaczonychdożycia
wniewoli.StagirytarozwinąłtęmyślprzedewszystkimwPolityce:
Zwywodówtychokazujesięzatem,jakajestistotaiznaczenieniewolnika.Czło-
wiek,któryznaturynienależydosiebie,leczdodrugiego,jestznaturyniewolni-
kiem.Należyzaśdodrugiegotakiczłowiek,któryjestczyjąśwłasnością,mimo
iżjestczłowiekiem[ł].
Zkoleinależyrozważyć,czyktośjestistotnieznaturyniewolnikiemlubnie,
czyjesttorzecząsprawiedliwą,anawetilepsządlakogoś,byćniewolnikiem,czy
teżnie,czyprzeciwniewszelkaniewolasprzecznajestzprawemprzyrodzonym.
Natopytanienietrudnodaćwłaściwąodpowiedź,kierującsięzarównoro-
zumowaniem,jakidoświadczeniempraktycznym.Władanieisłużenienależy
bowiemdorzeczynietylkopotrzebnych,aleipożytecznych.Uniektórychistot
zarazodurodzeniadokonujesięrozgraniczeniezprzeznaczeniemjednychdo
władania,drugichdosłużenia.Licznesąteżrodzajerządzącychisłużących,ale
zawszelepszejestpanowanienadlepszymipodwładnymi;taknp.lepszejestpa-
nowanienadczłowiekiemaniżelinadzwierzęciem.Dziełobowiemwykonane
przezdoskonalszeistotyjestdoskonalsze,gdziezaśjednawłada,adrugasłucha,
dziełojestwpewnejczęścitworemjednejidrugiej
5
.
Formawinnarządzićmaterią.Aletoniewszystko.Arystotelesbowiem
utożsamiłformęzludzkąduszą.nDuszatoforma”-głosijegosławnyafo-
ryzm.Alejakadusza?Arystotelesowskaduszajestnierozerwalniezwiązana
zciałem,gdyżbezniegoniemożeistnieć(jakizresztążadnaformabezmate-
rii).Duszajestspecyficznymrodzajemformy,gdyżprzynależyjedyniebytom
ożywionym(roślinom,zwierzętomiludziom),którewprawiawruch.Tym
samymuniezależniajeodboskiegoNieporuszonegoPoruszyciela,będącego
jedynymźródłemruchubytównieożywionych.Bytyożywionezyskujązatem
wrazzdusząpewnąautonomię,wzdeterminowanympozatymświecie.Przy
tymrozumienieduszyjakoźródłaruchujestuArystotelesadwoiste.Wpierw-
szejkolejnościduszajestpewnympotencjałem,któryżywyorganizmwinien
zrealizować.Czynitowfazierozwojuiwzrostu.Wzrostmłodegoorganizmu
5
Zob.Arystoteles,Polityka,KsięgaI,Rozdział2,przeł.LudwikPiotrowicz,
Warszawa2002,s.21-22.
