Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
P
oczątkirasizmu
15
jestzatemruchemcelowym,wtrakciektóregomateriaowegoorganizmucią-
żywkierunkujegodorosłejformy.Ruchemowymzaśzawiadujedusza.Sko-
rojednakorganizmdorośnie,niezastygaprzecieżwdoskonałymbezruchu.
Jegoruchzmieniaswąnaturę.Miastciążyćkujakiemuśwytyczonemu,ze-
wnętrznemuwobecsiebie,celowi,stajesięterazcelemsamymwsobie.Doros-
łyżywyorganizmnieżyjewżadnyminnymcelupozatym,żeżyje,bożyje.
Itymruchem,którysamsobiejestcelem,równieżzawiadujedusza.Odrazu
jednakwidać,żechociażzarównorośliny,jakizwierzętaorazludziemają
duszę,toprzecieżpoziomichautonomiijestróżny.Arystotelestłumaczy,że
duszamaróżnezdolności,amożenawet,żeistniejąróżnedusze.Organizm
żywymożezaśposiadaćjedną,dwielubtrzydusze(względniejednąduszę
posiadającąjedną,dwielubtrzyzdolności).Itakroślinomdanajestjedynie
duszawegetatywna,którejzadaniemjestzdobywaniepokarmuipłodzenie
potomstwa.Zwierzęta,prócztejduszywegetatywnej,mająrównieżduszę
zmysłową,dającązdolnośćruchuwprzestrzeni,alerównieżuczuciaiprag-
nienia.Wreszcieludziemająitrzeciąduszę,rozumową,dającązdolność
samodzielnegomyślenia.
Zpunktuwidzeniateoriirasowejówstanrzeczymawielorakiekonse-
kwencje.Skoronduszatoforma”iskoroduszatajestdanamateriijakopo-
tencjałdozrealizowania,toczłowiek,któryrealizujegowwiększymstopniu
(któregomateriastawiamniejszyopórformie),równieżwwiększymstopniu
posiadaduszęniżczłowiek,któryrealizujeówpotencjałwniewielkimstop-
niu(któregomateriastawiawiększyopórformie).Towłaśnietakonstatacja
legnieupodstawrozważań,czyMurzyniiIndianiemająwogóleduszę,jakie
uczeniteolodzybędątoczyćwepocerenesansu,potym,jakarystotelizmzo-
stanieschrystianizowanyprzezśw.TomaszazAkwinuiinnychscholastyków
wXIIIwieku.OczywiściesamArystotelespytańtegotypusobieniestawiał,
gdyżniepojmowałduszynasposóbchrześcijański(dlaniegonawetrośliny
miałyduszę).Ponieważjednakwyróżniałtrzydusze(względnietrzyzdolno-
ścijednejduszy)pozostającedosiebiewstosunkuhierarchicznym,mógłmieć
innąwątpliwość.Czyktośbędącyniewolnikiemznaturyposiadawszystkie
trzydusze,akonkretnieczyposiadaduszęrozumową?WPolityceArystoteles
najpierwprzyrównujewładzępananadniewolnikiemdowładzyduszynad
ciałem,anastępniedajebardzowyraźniedozrozumienia,żeniewolniknie
posiadarozumu,acozatymidzie-równieżiduszyrozumowej,ipodobny
jestwtymdozwierzątposiadającychjedyniedwiedusze.Tozaśtłumaczy,
dlaczegotakiczłowiekjestznaturyniewolny.Jakjużwspomniano,dopiero
człowiek,któryosiągnieentelechię,stajesięzdolnydoruchubędącegocelem
dlasamegosiebie,awięcwpełniwolnego.Człowiek,któryzjakichśpowo-
dówzatrzymałsięwrozwojuprzedosiągnięciemdoskonałejformy,zdolności
tejnieposiada,awięcwpełniwolnyniejest:
