Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
16
L
amarkizmspołecznyarasizmieugenikawe
F
rancji
Istotażyjącaskładasięnajpierwzduszyiciała,przyczymznaturypierwsza
włada,todrugiezaśsłucha[ł].Najpierwwięc,jakpowiadam,uistotyżyjącej
możnazauważyćobarodzajewładzy,któreodpowiadająwładzynadniewolni-
kiem,czylidespotycznej,iwładzynadwolnymobywatelem,czylipolitycznej;
duszabowiemwykonujewładzędespotycznąnadciałem,arozumwładanadpo-
żądaniamiwsposóbodpowiadającywładzymężastanuikróla.Okazujesięprzy
tym,żedlaciałajesttozgodneznaturąipożytecznepodlegaćrządomduszy,tak
samojakidlawładzuczuciowychduszypodlegaćrozumowiitejczęściduszy,
któraorozsądkustanowi,natomiastrównorzędnyalboiodwrotnyichstosunek
byłbydlawszystkichszkodliwy[ł].
Ci,którzywtakimstopniustojąponiżejdrugich,wjakimduszagórujenad
ciałem,aczłowieknadzwierzęciem(wpołożeniutymznajdująsięci,których
działalnośćpoleganaużywaniusiłfizycznychiktórzynajwyżejtotylkomogą
daćzesiebie),citedysąznaturyniewolnikami,dlaktórych,podobniejakidla
wyżejwymienionych,lepiejjestznajdowaćsięwtakiejzależności.Znaturybo-
wiemjestniewolnikiem,ktomożebyćwłasnościądrugiego(dlategoteżinależy
dodrugiego)iktootyletylkomazwiązekzrozumem,żegospostrzegauinnych,
alesamgonieposiada.Takżeinneistotyżyjącenicprzecieżnieobejmująrozu-
mem,alekierująsiętylkoodruchamizmysłowymi.
Niewielkajestteżróżnicawużyteczności,bozarównoniewolnicy,jakzwie-
rzętadomowepomagająfizyczniedozaspokojenianiezbędnychpotrzeb.Stosow-
niedotegoistniejewprzyrodziedążnośćdoodmiennegokształtowaniafizycz-
nościludziwolnychiniewolników,wtensposóbmianowicie,żeciostatnisąsilni
zewzględunakonieczneusługi,pierwsizaśsmukli,aleniezdolnidotakichprac,
zdatninatomiastdodziałalnościwpaństwie,któremadwaodrębnezadania:wo-
jenneipokojowe
6
.
Okazujesięjednak,żeoparcieinstytucjiniewolnictwanateoriirasowej
maparadoksalnieteżswojądobrąstronę.Otóżzgodnieztąteoriąniemożna
wzgodziezprawemnaturalnymzniewolićkogoś,ktozeswejnaturypowi-
nienbyćwolny.Arystotelesbyłświadom,żeniestetyzdarzałosię,iżwwy-
nikuniesprawiedliwychwojendoniewolidostawalisięGrecy,itoniekiedy
potomkowiesławnychrodów.Przeciwtakimsytuacjomgorącoprotestował:
Żejednakizwolennicyprzeciwnegopogląduponiekądmająsłuszność,tobez
trudnościmożnastwierdzić.Wpodwójnymmianowicieznaczeniumówisię
oniewoliiniewolnikach,niejedenbowiemjestniewolnikiem,jakwogólebywa
iniewola,nazasadzieprawa.Prawotojestrodzajemumowy,napodstawiektórej
zwyciężeniwwojniemielibyprzechodzićnawłasnośćzwycięzców.Przeciwko
sprawiedliwościjegowieluprawnikówpodnosizarzut,wytaczanyczęstoprze-
ciwkomówcom,osprzecznośćzprawem,ponieważstrasznąbyłobytorzeczą,
6
Zob.ibid.,s.22-24.
