Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
podkreślenia,żeideegłoszoneprzeznichsąnieangielskie,obcebrytyjskiejkulturze
politycznej6.
Jednakterminnliberalny”miałtakżeugruntowanepozytywnekonotacjewjęzyku
angielskim(m.in.liberalspiritofpublicmagnifcence),stądteżpojęcietochętniezosta-
łoprzejęteprzezsamychwigów7.Takieużyciepojęcianliberalizm”
,łączącegozPartią
Wigów,widocznejestuJohnaStuartaMilla:nLiberałtoten,ktopatrzywprzyszłość
dla[poszukiwania]zasadrządu,Toryspatrzywstecz,Torysjestzdania,żeprawdziwy
modelrząduspoczywagdzieśzanami,wprzeszłości”8.WStanachZjednoczonych
terminliberalizmpojawiasięrównieżnapoczątkuXIXwieku9.
Wciągudziejówstaranosięłączyćzliberalizmeminnepojęcia:wolnośćsumienia,
prawodoswobodywypowiedziizgromadzenia,tłumaczeniepowołaniarząduteorią
umowyspołecznej10.PodkoniecXIXwiekunastąpiłnajwiększyprzełom:oiledługo-
terminowecele-stworzenieiutrzymaniejaknajwiększejsferyindywidualnejwol-
ności-pozostałybezzmian,otyleśrodkizmierzającedoichosiągnięciazaczęłysię
zmieniać.WEuropie11zaczętosugerować,żebyćmożezapewnieniewolnościdlakaż-
degoidlawszystkichwymagazwiększeniaregulacjipublicznych(publicregulations);
nurttenzaczętonazywaćnowymliberalizmem(newliberalism,neo-liberalism),refor-
mowanymliberalizmem(reformliberalism)czyliberalizmemsocjalnym(sociallibe-
ralism).WStanachZjednoczonychtasamaideaotrzymałanazwęprogresywizmu12.
Wartowtymmiejscunadmienić,żezmianapojęcialiberalizmuwStanachZjedno-
czonychikojarzeniegozbardziejsocjalizującymirozwiązaniaminależyłączyćnie
zokresemNowegoŁadu,jakzwykłosiętopowszechnieczynić,alezwcześniejszym
6G.deBertierdeSauvigny,op.cit.,s.153;[Hasło]Liberalism,[w:]EnglishOxfordDictionary,red.
J.Simpson,E.Weiner,ClarendonPress,Oxford1989(on-lineedition).
7
Przykłademtakiegopozytywnegoużyciaterminunliberalizm”jestklasycznedziełoEdwardaGibbona
HistoryoftheDeclineandFalloftheRomanEmpire,EncyclopaediaBritannica,Chicago1952,szczególnie
s.36,65,71.
8
J.S.Mill,TeWestminsterElectionof1865,nMorningStar”
,6thJuly1865;cyt.za:TeCollectedWorksof
JohnStuartMill,vol.28:PublicandParliamentarySpeeches,PartI:November1850-November1868,red.J.M.
Robson,B.L.Kinzer,UniversityofTorontoPress,RoutledgeandKeganPaul,Toronto-London1988,s.22.
9H.Ritter,DictionaryofConceptsinHistory,GreenwoodPress,Westport1986,s.260.Ritterpisze,
żepojęcietobyłowówczasużywanezlekkimzabarwieniemdeprecjonującym,lekceważącym,np.mówi
sięonliberalnymwizjonerskimfanatyku”(liberalvisionarycrank).TezapostawionaprzezRitteraniedaje
sięjednakobronić,jeśliprzeanalizowaćczasopismaamerykańskiezpoczątkuXIXwieku;pojęcietoma
takżecharakterdeskryptywny,choćwpierwszychdwóchdekadachXIXwiekuużywanejestdoopisu
zjawiskeuropejskich(por.Wednesday;Russian;Memorial;American;Editors;Court;Opposition;England,
nTeNationalGazetteandLiteraryRegister”
,vol.1,issue52,30thSeptember1820,s.3;Norfolk,October
11,1820.Foreign,nAmericanBeaconandNorfolk&PortsmouthDailyAdvertiser”
,vol.11,issue87,11th
October1820,s.2).
10H.Ritter,DictionaryofConceptsinHistory,op.cit.,s.261.
11OpracowaniedotyczącenabieranianowychkonotacjipojęcialiberalizmuwWielkiejBrytanii,zob.
M.Freeden,TeNewLiberalism:AnIdeologyofSocialReform,OxfordUniversityPress,Oxford1978,s.
22-23;idem,TeNewLiberalismandItsAfermath,[w:]VictorianLiberalism,NineteenthCenturyPolitical
ToughtandPractice,red.R.P
.Bellaym,Routledge,London1990,s.175-192.Kwestieprzemianypojęcia
wAustriiomawiaszerzejE.Holleis,DieSozialpolitischePartei:SozialliberaleBestrebungeninWienum
1900,Oldenbourg,-München1978.
12H.Ritter,DictionaryofConceptsinHistory,op.cit.,s.261.
12
