Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
okresemprzełomuXIXiXXwiekueryprogresywnej.WUSAnurtodwołującysiędo
rozumieniapojęcia,jakieliberalizmposiadałprzedtąprzemianąidlaodróżnienia
goodnowegoliberalizmu(newliberalism),neoliberalizmu(neo-liberalism),reformo-
wanegoliberalizmu(reformliberalism)czyliberalizmusocjalnego(socialliberalism),
nazywanoliberalizmemklasycznym(classicalliberalism)13.
Równietrudnejakprześledzenieprzemianyznaczeniowejpojęcianliberalizm”jest
zdefiniowanieliberalizmujakodoktrynypolitycznejczyfilozofiipolitycznej.Wycho-
dzącodetymologiisłowa,MauriceCranstonnapisał:nzgodniezdefinicjąliberałto
człowiek,którywierzywwolność”14.
Wliteraturzepolskiejklasycznajużdefinicjastworzonazostałaprzezprofesora
MarkaSobolewskiego.Przedstawialiberalizmjakokierunekdoktrynalny,wobrębie
któregowystępujesześćpodstawowychelementówdoktryny:
•jestopartanawierzewpostęp;
•indywidualistyczna;
•preferującaprawawolnościowe;
•akceptującawłasnośćprywatną;
•przyjmującaograniczeniawładzypaństwa;
•postulującaograniczeniawładzyaparatupaństwowego15.
Sobolewskiprzedstawiainnemożliwościstworzeniatakiejenumeratywnejcha-
rakterystykidoktrynyliberalizmu.Pierwszaznichzostałazaproponowanaprzez
LymanaToweraSargenta,któryokreślająjako:1)wykazującątendencjedofawo-
ryzowaniazmian,2)posiadającąwiaręwludzkirozum,3)skłonnąużywaćwładzy
rządudopolepszeniawarunkówbytuludzi,4)faworyzującąwolnościjednostkowe
5)ambiwalentnąwodniesieniudoludzkiejnatury16.InnąalternatywęstworzyłJan
Lutyńskiwskazującna:1)indywidualistycznąiracjonalistycznąkoncepcjęczłowieka,
2)atomistycznąkoncepcjęspołeczeństwa,3)przyjęcieideipaństwa-stróżanocnego17,
przyczymtadefinicjaLutyńskiegodotyczydziewiętnastowiecznegoliberalizmu.
Rozwijającwątkiprzedstawionewswojejdefinicji,MarekSobolewskistwierdza,
żewiarawpostępłączysięuliberałówzoptymizmemiprzekonaniemomożliwości
doskonalenianietylkoludzi,alewarunków,wjakichoniżyją.Dostrzegajednocześnie
sceptycyzmliberałówwobecwizjistworzeniautopijnegonrajunaziemi”
.Liberalna
wiarawpostępzdaniemSobolewskiegołączysięuliberałówzpotrzebąeksperymen-
towania,poszukiwanianowych,coraztolepszychrozwiązań.Oilejednakpierwotnie
13
Dodatkowątrudnośćsemantycznąikonfuzjęczytelnikówpowodujefakt,żewEuropiepojęcie
neoliberalizmuzostałoupowszechnionewodniesieniudopoglądówpóźniejszychmyślicieliamerykań-
skich,głoszącychwlatachsiedemdziesiątychiosiemdziesiątychXXwiekupotrzebępowrotudotakiego
rozumienialiberalizmu,jakiemiałonprzedzmianąwokresieprogresywizmuiNowegoŁadu.
14M.Cranston,Liberalism,[w:]TeEncyclopediaofPhilosophy,red.P
.Edwards,MacmillanandFree
Press,NewYork1967,s.458.
15B.Sobolewska,M.Sobolewski,MyślpolitycznaXIXiXXwieku.Liberalizm,PWN,Warszawa1978,
s.9.
16L.T.Sargent,ContemporaryPoliticalIdeologies:AComparativeAnalysis,DorseyPress,Homewood,
IL1972,s.101.
17J.Lutyński,PojęcieliberalizmuwbadaniachnadmyśląspołecznąXIXwieku,nPrzeglądSocjologicz-
ny”
,1957,s.173-174.
13
