Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
optymizmliberałów,jakiichakceptacjadlazmianybyływiększe,obecnieopowiadają
sięonizazmianamiprzeprowadzanymiwsposóbgradualistycznyiewolucyjny,odci-
nającsięodrozwiązańrewolucyjnych.
Istotnymelementemjestzałożenieprymatujednostkinadspołeczeństwem.nJed-
nostkaijejdobrouznanesązanaczelnąwartośćspołeczną,którejpodporządkowana
mabyćorganizacjaspołeczeństwa.Grupyspołeczneipaństwotraktowanesąwspo-
sóbpodporządkowanyjednostce,sąnarzędziamiwspomagającymijednostkęwjej
dążeniudopełnegorozwojuosobowości”18.Optymistycznyindywidualizmliberałów
łączysięzjeszczejednąpresupozycjądotyczącąnaturyjednostki:jestonadobrairo-
zumna,coskutkujewiarąizaufaniem,żejednostkipozostawionesamesobieiwy-
zwolonespodwładzyautorytetówsąwstanieprzypomocyorganizacjiistowarzyszeń
ułożyćsobietakwspółżyciewspołeczeństwie,abybyłoonozkorzyściądlawszystkich
zainteresowanych19.
Ztychzałożeńocharakterzefundamentalnym,założeńpierwszychizasadni-
czych,stanowiącychoaksjologiiliberalizmu,wypływapriorytetwolności,gdyżjak
piszeSobolewski:nosiągnięcieszczęściaprzezjednostkęwymagabowiemuwolnienia
jejodwięzówkrępującychjejswobodęiinicjatywęwposzczególnychdziedzinach
życia.Warunekwłaściwegorozwojuspołeczeństwatozapewnienieswobodnegoroz-
wojujednostekiichdobrowolnychzrzeszeń”20.
DalejSobolewskiprzyznaje,żenuznaniewłasnościprywatnejjakopodstawywol-
negospołeczeństwabyłoijestażdoczasównajnowszychjednymzpodstawowych
elementówliberalnegowyznaniawiary.Wprawdziewspółcześnie,wwielunurtach
myśliliberalnejelementtenulegapewnymprzemianom,osłabieniom,postulatwłas-
nościzostajeograniczonyijesttakżerozpatrywanyzwielomazastrzeżeniami-jed-
nakżenadalwłasnośćprywatnajestdlaliberałówwszystkichkierunkówniezbędnym
składnikiemwolnegoustroju”21.Jednocześniewartonadmienić,żeSobolewskido-
strzega,iżdlaliberałówuznaniewłasnościprywatnejniejesttożsamezniedopuszcza-
niemjakichkolwiekograniczeńwdyspozycjiwłasności,identyfikującjejużzpostacią
JohnaStuartaMilla22.
Postulatograniczeniafunkcjipaństwawypływauliberałówzuznaniaprawwłas-
ności.Pierwotniepostulattenbyłutożsamianyzzasadąnlaissezfaire,lassezpasser!”.
JakkonstatujeSobolewski:n(...)dopókimyślicieleliberalnibroniliprawadowłas-
nościprzedograniczeniamizestronypaństwaispołeczeństwa,takdługoakcepto-
wanybyłbezzastrzeżeńideałwolnejgospodarki.Byłotonaturalneuzupełnienie
zasadywolnejwłasnościwtwierdzeniu,żepowinnabyćwolnośćgospodarowania,
czylipełnaswobodadysponowaniaswoiminarzędziamiprodukcjiorazwytworzo-
18B.Sobolewska,M.Sobolewski,MyślpolitycznaXIXiXXwieku.Liberalizm,op.cit.,s.10.
19Ibidem.
20Ibidem,s.11.
21Ibidem,s.12.
22MillwswoichZasadachekonomiipolitycznejidentyfikujetedziedziny,wktórzychrządmusiprzed-
sięwziąćzadaniamotywowanedobrempowszechnymikoniecznościątroskiojednostkiniezdolnedo
prowadzeniaswoichinteresów(dzieci,starcy,osobyniepełnosprawne),por.J.S.Mill,Zasadyekonomii
politycznejiniektórejejzastosowaniadoflozofispołecznej,przeł.E.Taylor,Warszawa1959,t.2,s.363.
14
