Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
lizm«jestobcywmiejscu,gdzienastąpiłajegonajwiększarealizacjaispełnienie”27.
Hartzzwracauwagęnaspecyfikęamerykańskiegopowstawaniatradycjiliberalnej:
braktradycjirewolucyjnych,zmierzającychdoobaleniafeudalnegospołeczeństwa,
gdyżwAmerycebrakbyłowogólespołeczeństwafeudalnego.Aletakżebrakprób
restauracjimonarchiiifeudalnegoporządku28.Kiedypojęcieliberalizmudotarłodo
StanówZjednoczonychwwiekuXIXjakocośobcego,samozjawisko,specyfikamy-
śleniapolitycznegoprzesiąkniętaliberalnymiideałamiikategoriamiistniałajużod
stuleciimiałaswojąugruntowanąpozycję.
SpecyfikakolonizacjirozwinęłajużwwiekuXVIIwszystkieteelementy,któresta-
łysiętakistotnedlaliberalizmu.WiktorOsiatyńskidostrzega,żewewszystkichkolo-
niachwystępowałyczynniki,któresprzyjałyugruntowaniuideiwolnościiuniemoż-
liwiłyprzeszczepieniefeudalnegoładu29.Indywidualizmwidocznywamerykańskiej
myślipolitycznejznalazłswojegłębokiekorzeniezarównowdoktryniepurytańskiej,
skoncentrowanejnabezpośrednimkontakciewiernychzBogiem,jakiindywidualnej
lekturzeiinterpretacjiBiblii.Kolejnymelementemstymulującymiugruntowującym
indywidualizmbyłatradycjazasiedlanianowychterytoriów,doświadczeniepogra-
nicza(frontierexperience)imitDzikiegoZachodu.Wwarunkachtychamerykań-
skikolonistazdanybyłnawłasnesiły,współtworząciaktywnieuczestniczącwżyciu
swojejkongregacji,wspólnoty,miasta,terytoriumczystanu.Należypodkreślić,że
samodzielnośćczywręczsamowystarczalnośćtegomłodegospołeczeństwawroz-
wiązywaniuproblemówpolitycznych,ekonomicznychispołecznychczyniławizję
rozbudowywładzyzewnętrznejbądźaparatupaństwowegoniepotrzebnączywręcz
dlakolonistówniedopuszczalną.Dodatkowodoświadczenienarastającejopozycji
skierowanejprzeciwKoronieBrytyjskiejwywołałowśródkolonistówprzekonanie
okoniecznościwarunkowania,nakładaniajakichkolwiekograniczeń(ceł,podatków
itp.),wyrażaniaprzezowospołeczeństwozgody.Przeświadczenietopozostałointe-
gralnączęściąamerykańskiejtożsamościpolitycznejibyłostosowanepóźniejprzez
obywatelitakżewobecrodzimegorządu.
PróbującprzywołaćjeszczerazdefinicjęstworzonąprzezMaurice)aCranstona,
mówiącego,żenliberałtoczłowiek,którywierzywwolność”
,wartozwrócićuwagę
nato,żejużwepoceprzedrewolucyjnejrozumieniewolnościwNowymŚwieciebyło
odmienneodwspółczesnego.AnalizującpismaJamesaHarringtona(1611-1677),
JohnaTrencharda(1662-1723),TomasaGordona(ok.1692-1750),AlgernonaSid-
neya(1623-1683),JohnaLocke)a(1632-1704),RobertaMoleswortha(1656-1725),
Monteskiusza(1689-1755),JamesaBurgha(1714-1775)orazpamfletypolityczne,
listy,dokumentypaństwoweikazania,możnazidentyfikowaćdwasposobyrozumie-
niapojęciawolnościwwiekuXVIIIwkoloniach.Pierwszyznich,obecnieniemal
zupełniezapomniany,dotyczyłwolnościpublicznej(publicliberty)-prawaludzido
ustanowieniaiutrzymaniajakiejśformysamorządu.Zarównoangielscy,jakiame-
27L.Hartz,TeLiberalTraditioninAmerica:AnInterpretationofAmericanPoliticalToughtsincethe
Revolution,Harcourt,BraceandCompany,NewYork1955,s.11.
28Ibidem,s.5-8;zob.także:B.Sobolewska,M.Sobolewski,MyślpolitycznaXIXiXXwieku.Libera-
lizm,op.cit.,s.36-37.
29W
.Osiatyński,Ewolucjaamerykańskiejmyślipolitycznej,PWN,Warszawa1983,s.44-45.
16
