Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
14
zperłamipośledniegogatunkuiłatwojeprzeoczyć
23
.Taksięrzeczymająwwypadku
Poussina,któregokoloryt„niepociągaoka”imożeprzyczynićsiędopominięciatego,
conajważniejsze,czyliwłaśnieowychGedanken-umiejętnościwyrażeniazłożonej
intelektualnejtreści.OCorreggiuzkoleidowiadujemysię,żejegosławnemitologiczne
wyobrażenieIozawiera„szlachetnąmyśl”wfigurze„spragnionejłani”przyźródle
wody,wziętezesłówpsalmistyo„łanipragnącejwodyzestrumieni”(Ps42,2).
Malarzwłaściwiepowinienpostępowaćjakpoeta,dostosowującswojąinwencjędo
potrzebpowściągliwej,czytelnejekspresji.Tam,gdzieHomerstawiaprzedoczy
wzniosłyobrazwyczarowanyzapomocąjednegosłowa,tamKallimachpotrzebuje
całegowiersza,amimotoniedostajemuowejwzniosłości.PostaciomRafaela
wystarczyjedengestciała-jestwstaniepowiedziećwięcejaniżeliwszystkiepowy-
kręcanepozyZuccariego.
UWinckelmannaretorykapowściągliwościwarunkujeretorykęanalogii,chętnie
wykorzystywanąnietylkojakostylistycznyornament,alerównieżjakonarzędzie
argumentacji.Oweanalogiewystępująnajczęściejpomiędzysztukamiplastycz-
nymialiteraturą-wobszarzeartystycznejaksjologiibądźmiędzypięknemformy
iekspresjąatworaminatury.TakzatemMichałAniołiRafaelpozostajądosiebie
wtakimstosunku,jakTukidydesdoKsenofonta;podzmarszczonączywzburzoną
powierzchniągłębinymorzapozostająnieruchome,podobniejakwielka,stateczna
iszlachetnaduszapodzewnętrznymioznakamibólu.
Zrozumienietychsprawwymagajednakdługotrwałejnauki,ćwiczeniaokananajlep-
szychwzorach,umiejętnościrozróżnianiaidoskonaleniapamięci-wszaknowożytni
naśladująstarożytnych.NiechodziwszelakooNachahmung-bezwiednekopiowanie,
leczoNachmachen-rozumnepodążanieśladamistarożytnychcelemosiągnięcia
czegoś,coposiadawłasną,odrębnąnaturę:„Domenichino,malarzrzeczypowabnych,
jakowzorywybrałtzw.głowęAleksandrazFlorencjiiNiobezRzymu.Możnajeroz-
poznaćwjegopostaciach,aprzecieżniesąidentyczne.Nakamieniach[tj.gemmach
ikameach]imonetachznaleźćmożnawieleprzedstawieńzobrazówPoussina;jego
SalomonwsceniesądutoJupiterzmacedońskichmonet,uniegoatolisąjakprze-
sadzonerośliny,którejużodsamegopoczątkupokazująsięinaczej”24.Tepraktyki
możnaodbyćtylkowkrainiedziełoryginalnych-niedostrzeżewłaściwegowyrazu,
mądrościmalarza,jegoinwencji,erudycjiiekspresjiten,ktoobcujez„cieniami”-
kopiamiigraficznymireprodukcjami25.IwtymmiejscuWinckelmannowiwsukurs
23.J.J.Winckelmann,AbhandlungvonderFähigkeitderEmpfindungdesSchöneninderKunstunddemUnter-
rchteinderselben,w:WinckelmannsWerkeineinemBand.AusgewähltundeingeleitetvonHelmutHoltzhauer,
Berlin-Weimar1982,s.162.
24.Tamże,s.39-40.
25.Problematykatajestdziśprzedmiotembardzointensywnychstudiów.Jakodobrewprowadzeniemożnapotrak-
tować:P.Grenier,Larépubliquedel’œil.L’expériencedel’artausiècledesLumières,Paryż2010(zwłaszczaroz-
działyVIIIiIX).
