Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
arsdictaminis
nmowyprzenośnej”(→transsumptio).Rozważaniatakiepojawiałysięprzede
wszystkimwtychartes,którewnajwiększymstopniukorzystałyzpoetriiGod-
frydaiEberharda.
WkrakowskiejArsdictaminis(rkpsNárodniKnihovnawPradze,sygn.
XIV
.G.4)wobrębierozważańnatematcoloresrhetoriciautorpiszeotrans-
umpcjijakoonkolorze”stylistycznym,odznaczajacymsięnajwiększą
ozdobnością.
Jednymzesposobówtransumpcjijestdenominatio,definiowanawsposób
pozwalającynazbliżeniejejdoprozopopei(→prosopopoeia),odpowiadają-
cej-wnajogólniejszymujęciu-techniceuosabiania(nadawaniacechistotży-
wychpojęciomabstrakcyjnymbądźmartwymprzedmiotom,atakżemiastom,
krajomlubzbiorowościom).
KrakowskaArsdictaminisproblemtechnikiuosabianiaujmujebardzoszero-
ko.Pierwszyrodzajdenominacjipoleganawprowadzeniuwwypowiedzipo-
jęciaabstrakcyjnegozamiastkonkretu,np.mającnamyśli,że:nchorypotrze-
bujelekarzanpiszemy:nchorobawymagalekarza”
,zamiast:nubogipotrzebuje
wsparcia”lubnsmucącysiępotrzebujepocieszenia”itd.,piszemy:nubóstwo
potrzebujewsparcia”lubnsmutekwymagapocieszenia”
.
Niebudzizatemwątpliwości,żewpolskiejśredniowiecznejteoriidyktame-
nueksponowano-ukształtowanąwpoetriachzachodnioeuropejskichXII-
XIIIw.-zasadębudowaniawypowiedziartystycznejopartejnaornatusdif-
ficilis,dopuszczającjednocześniestrategięoperowaniapostaciami,będącymi
uosobieniamipojęćabstrakcyjnychbądźprzedmiotównieożywionych.
Takąwłaśniestrategiękreowaniapersonliterackichpodsuwaływartesdicta-
minisorazwlibriformulareslicznewzorylistów(formulae)otwierające,prze-
platającelubzamykającewywódteoretyczny.
Artesdictaminismiałyzasadniczosłużyćpomocąwewdrażaniusztukiukła-
danialistówidokumentów,awięc-wnabywaniuumiejętnościniezbędnych
wpraktycekancelaryjnej.Przeznaczenietodecydowałopoczątkowookopio-
waniubądźteżprzywożeniudokrajutraktatóweuropejskich.Podobnąrolę
odgrywałyobcelubteżukładanewkrajuzbiorywzorówepistolograficznych
idokumentowych(→libriformularum).Teostatniestanowiłyniezbędnewy-
posażeniekancelariipaństwowych(królewskiej,książęcych)orazkościel-
nych.Celpraktycystycznyprzyświecałtakżewprowadzeniuprzedmiotuzw.
arsdictaminisdoprogramówretorykizarównowszkołachkatedralnych,jak
inaWydzialeSztukUniwersytetuKrakowskiego,gdziejednaknaukadyk-
tamenubyłarealizowanagłówniewkatedrachprywatniefundowanych.To
właśniedziękinimuboższamłodzieżmogłastosunkowoszybkoiłatwopo-
zyskaćzawód,zapewniającyzdolniejszymjednostkomgodziweśrodkiutrzy-
mania.Przedbiegłymnotariuszemotwierałasiędrogapracykancelaryjnej,
niewykluczającadalszychstudiówbądźnawetkarierydyplomatycznej.
Jednakżetreścidoktrynalnetraktatów,przesyconeogólnymiideamifilozo-
ficzno-estetycznymi,emanującymigłówniezpoetrii,sprzyjałykształtowaniu
upodobańtwórczychitypuwyobraźni,atakżewiedzyteoretycznej(znajomo-
ściregułpisarskichorazpojęćizasobuterminologicznego)ludziuczącychsię
wszkołachkatedralnychlubzdobywającychwykształcenieuniwersyteckie.
66
