Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wprowadzenie
13
operetka.Toniemieckaburżuazja,częstoodbywającapodróżedoBerlinaiWiednia,była
głównympropagatoremzachodniejmodernizacjiwŁodzi.Ajednymzimportowanych
produktówtegonowoczesnegoświatabyłteatrmuzyczny.Istotnejest,żetateatralna
praktykakonsumpcyjnamiałacharakterdemokratycznyiponadnarodowy.Operetka,
równiechętnieoglądanaprzezpublicznośćwBerlinieiŁodzi,byłajednocześniekrytyko-
wanajakogatunekbezpoważniejszychtreści,będącyjedyniechwilowąibezwartościową
rozrywką.Wistocienowoczesnaoperetka–towarglobalnyikosmopolitycznyprzemy-
słurozrywkowego–upowszechniałapostawykonsumenckie,alebyłatakżenośnikiem
określonychsposobówwidzeniawspółczesnościimówieniaoniej,pozwalającychszero-
kiejpublicznościlepiejzrozumiećzłożonąiskomplikowanąrzeczywistośćnowoczesnego
świata.Żywiołowyrozwójteatrużydowskiego,odprzedstawieńotematycebiblijnej,tzw.
purimszpile,doprzedstawieńotematyceświeckiejwlatach70.XIXwieku,przerwał
wprowadzonyw1883rokuzakazprzedstawieńwjęzykujidysz.Wprzełomowymroku
1905nastąpiłorozluźnienierygorówpolicyjnychicenzuralnych,costworzyłomożliwość
utworzeniastałejscenyżydowskiejwŁodzi.Żydzibywalirównieżchętniewteatrachpol-
skichiniemieckich,wktórychstanowilipoważnączęśćpubliczności.
Kolejnądynamicznierozwijającąsięodmianąpopkulturynałódzkimgrunciebyłko-
miks.Wmiędzywojniuwjednymtylkolokalnymdziennikuukazałosięaż15rodzimych
tytułów,coświadczyoniezwykłejpopularnościiatrakcyjnościtejformywśródodbiorów.
Stanowiłaonabezwątpieniaodpowiedźnawyzwanianowoczesności,sprzyjaładążeniom
dopopularyzacjisztukiitworzeniutakichjejodmian,któreodpowiadałybyszerokimkrę-
gomczytelników.Wdwudziestoleciumiędzywojennymłódzkaprasabyła(obokkrakow-
skiej)prekursoremwwykorzystywaniutegopopularnegonaZachodziegatunku.Obok
funkcjiczystorozrywkowychpropagowałontakże,coważne,XX-wiecznewzorceoso-
bowe,zupełnieodmienneodtradycyjnych,np.upowszechniałnowoczesnemodeleko-
biecości,aktywnieiświadomiezaznaczającejswąobecnośćwewspółczesnymświecie.
Rozwójkomiksuwprasiełódzkiejzainicjowałekspansjętegogatunkunatereniecałego
kraju,cowiązałosięzdziałalnościąkoncernuprasowegoRepublika,któryuczyniłzŁo-
dzi,wcześniejprowincjonalnejjakoośrodekwydawaniaprasy,jednoznajważniejszych
wskalicałegokrajucentrównowoczesnejprasymasowej.
Ekspansjamasowejrozrywkitointegralnaczęśćmodernizacji.Kolejnyetaptego
procesustanowikomercjalizacjakinematografu,któraspowodowałazasadniczązmianę
wświeciepopkultury–dominującąpozycjęzajęłokino,spychającnamargineswcześ-
niejszeformy(variétésigabinetiluzji/panoptikum)istającsięnowoczesnymśrodkiem
masowegoprzekazu.ZachodzącywciągupierwszychczterdziestulatXXwiekuwŁodzi
–wielkimijednocześnieperyferyjnymośrodkuprzemysłowym–procesupowszechnia-
niasiękinawpisujesięwdokonującesięwskaliglobalnejprzemianyprodukcjikultu-
ralnejodpowiadającejdoświadczeniunowoczesności.Kinowokresiemiędzywojennym
jestformąmodernizmuwernakularnego,rodzimego,pomagałobowiemszerokimmasom
mężczyznikobietzadomowićsięwnowoczesnymświecie,wktórymprzemianyirekon-
figuracjezachodziłybardzoszybko.Kinodostarczałowzorcówtożsamościpokazujących,
jakbyćnowoczesnym,atakżeoswajałowjakimśstopniuzzagrożeniamiwspółczesności.
