Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
18
Logika,metaflozofa,flozofareligii.Siedemstudiówflozofcznych
Otejpostawiekrytycyzmu,czyteżkrytycyzmiejakoceszemyślenia,mówi
siętutajogólnie,wskazując,żecelem(negatywnym)krytycyzmujestniedopusz-
czaniedopowstawaniaprzekonań,któreniesąwogólelubniesąwystarczająco
uzasadnione.Tegodotyczyćmiałabyowadyspozycjahamująca,niepozwalając,
abyuzagnieździłysię”wnasnieuzasadnioneprzekonania.Zkrytycyzmemwiąże
sięwobectegonastawienie,gotowośćdokorektylubzmianyprzekonaniażywione-
go.Każdorazowowymagatowięcanalizy,celemktórejjestuchwyceniemotywów
uzasadniającychirozstrzygnięcie,czyonefaktycznieuzasadniajądaneprzekona-
nia.Wprzypadkuuznania,żeuzasadnieniejestniewystarczające,należyjeodpo-
wiedniowzbogacić.TutajCzeżowskimówiopewnymuzasadnieniudodatkowym.
Jeślitegoniedajesięuczynić,przekonaniewinnobyćodrzucone,aconajmniej
-korygującniecouwagiCzeżowskiego-powiedziećmożna,żeoileuznajemyje
zaważne,powinnobyćzawieszonedoczasuewentualnegoznalezieniawystarcza-
jącegouzasadnienia.Osobnąsprawąjestustalenie,jakiewymaganiadotyczącepre-
cyzjijęzykowejorazuzasadnianiaprzyjmujemydlatwierdzeńdanegorodzaju.Inne
będąniezbędnewsferzepotocznej,innezaśnagrunciejakichśprzekonańtypufi-
lozoficznego,innejeszczenagruncienaukszczegółowych.Opewnychbardziejde-
talicznychkwestiachztymzwiązanychmowajestwkolejnympunkcietegotekstu,
choćoczywiścieniewszystkichznichudasiędotknąć.Pominiemybowiemzupeł-
niekwestiezwiązanezkrytykąliterackączy,szerzejmówiąc,krytykąartystyczną.
Tenkrytycyzm,októrymmówimy,stosowałbysiędoprzekonańbezwzględuna
to,ktojestichnosicielem.Wymagatotakżetego,abywłasnestanowisko(przeko-
nania)natakąkrytykęwystawiać.WartoprzywołaćwtymmiejscuopinięMaxa
Blacka:uCriticism,inthisgenerousandeducativesense,isthesameastheexhi-
bitionanddefenseofprinciplesandstandards”13.
Postawa,którawiążesięzwystawianiemnietylkocudzych,aleiwłasnych
przekonańnakrytykętakwłasną,jakiinnych,występujechoćbynagrunciesta-
nowiskaKarlaR.Popperaijegokoncepcjiracjonalizmukrytycznego.Krytycyzm
tenmabyć,zdaniemPoppera,narzędziemszerokorozumianegopostępu,zaś
zdobywanaprzeznaswiedzamapozwalaćnaobjaśnianieświatapoprzezwyko-
rzystywanietego,coPopperokreślamianemracjonalnejkrytyki14.Tentypracjo-
nalizmu,czyliracjonalizmkrytyczny,odwołujesiędokrytycznejdyskusji,którą
możnakrótkoscharakteryzowaćjakometodęstawianiaproblemuikrytycznego
rozpatrywaniaspornychrozwiązań,spośródktórychdokonujesięwyborujedne-
goznich.ZgodniezpodejściemPopperachoćniemamyniezawodnychkryte-
riów,tojednakmożemydokonaćwyborutejteorii,którajestsprawdzonalepiej
niżinne.Itakiwybórjestwyboremracjonalnym,bojakstwierdzaPopper:
13Por.M.Black,CriticalTinking,Prentice-Hall,NewYork1949,s.7.
14Por.K.R.Popper,Wiedzaobiektywna.Ewolucyjnateoriaepistemologiczna,przeł.
A.Chmielewski,PWN,Warszawa1992,s.145-147,167-170.
