Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wprowadzenie
17
tywizowanymDelementemtekstu,elementemstosunkudojęzyka”50.Formanie
jestjużtylkodrogąprowadzącądoduszypisarza,formająobiektywizujeina-
dajejejkształt.Stajesięprzedmiotemsamodzielnejanalizy,mówiącejcośosa-
mymutworze-językowymobrazieświata,otekściejakowytworzepewnych
procesówzachodzącychwpiszącympodmiocie.
Empatiajakopodstawakrytykiniewystarczałatakżeidlatego,żeafirmo-
wanąpostawąegzystencjalnąwobecświataniemiałobyćpoddaniesięrzeczy-
wistości(anidziełu),alezapanowanie-świadomieskomponowanewskazanie
cechdzieła,zgodniezaktywnympoznaniempodmiotu,wtymprzypadkukry-
tyka.PiszącodwoistościmowyIbsena(sygnalizującejaktywoliiczynybohate-
rów,arównocześniebędącejsymbolicznymznakiemukrytegopozasłowami,
bardziejnieświadomegokontaktudusz),Ortwinokreśliłswojerozumienie
aktuodbioru,wktórymemocjonalneprzeżycieznalazłosięnadrugimmiejscu.
SymbolicznośćmowyDpobudzaumysł,abyztychpozorniebezcelowychwypo-
wiedziosóbwnioskowałoichduchowychprocesachiwtensposóbjeodczu-
wał”51[wyróż.K.S.].Chodziłowięcoodnalezienieporządkuiaktywnąintelek-
tualnąrekonstrukcjęduchowychprocesówistanówdziękiichutrwaleniu.
Problememkluczowymkrytykistałosiępytanie:jaktreśćindywidualnego
przeżyciawewnętrznego,treśćDja”artystystałasiętreściąDdlainnych,dlanas”,
ijakkrytyka,uspołeczniająctętreśćprzezwyrażeniewkategoriachmogących
uchodzićzaobiektywneiracjonalnieweryfikowalne,maniezatracićjejniepo-
wtarzalności?Oparciesądunaquasi-obiektywnychkryteriachmiałoumożliwić
porównywanieihierarchizowanieposzczególnychdzieł.
Znaczącąrolęwformowaniumłodychkrytykówwduchujasnościiracjo-
nalnościodegraładziałalnośćprzebywającegoweLwowieod1895rokuKazi-
mierzaTwardowskiego(studiowaliuniegoOrtwiniSobolewski),którypopu-
laryzowałmyślfilozoficznąFranzaBrentany,jednocześnieszukającwpracach
własnych(TeoriasądówiOczynnościachiwytworach)wyjściazestworzonejprzez
Brentanęaporiiidiogenicznejteoriisądów52.Aporiapolegałanazredukowaniu
tradycyjnegosądudosąduegzystencjalnego(opartegonaempatii,przekonaniu
sądzącego),któryniespełniałkryteriumintersubiektywności53.Wzwiązku
50Ibidem.
51OstapOrtwin,Ibsenwrozwojudramatu,[w:]idem,OWyspiańskimidramacie,oprac.
iwstępbiograf.JadwigaCzachowska,Warszawa1969,s.73(dalejjakoOWID).
52B.T.Dąbrowski,op.cit.,s.8-9.
53BrentanoodrzucałaprioryzmKantaiwzywałdoempiryzmuwbadaniachfilozoficz-
nych,zalecającprzykładArystotelesa,AkwinatyiKartezjusza,samoparłsięjednaknapsy-
chologii.BrentanoprzyjąłkoncepcjęreizmuitymsamymDodciąłsięoddwukategorialnej
ontologiiArystotelesa-substancji[istoty,cechistotnych,atrybutów-K.S.]iakcydensów
[cechnieistotnych-K.S.],uznającwszystkoistotnezaakcydentalnierozszerzonąsubstan-
cję.Tymsposobemakcydensrównieżjestsubstancjąitylkodlategomożebyćpostrzegany.
Brentanoproblemwyrażeniatejakcydentalnierozszerzonejsubstancjirozwiązałrzekomo
