Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wprowadzenie
19
mierzałprzezwyciężyćprzepaśćwpostrzeganiujednegoitegosamegoprzed-
miotuprzezwypowiadającegosądipostrzegającegoówprzedmiot,zapomocą
wytworupsychofizycznego,jakimjestjęzykowewyrażeniedlaprzedstawienia
isądu.(ś)WszystkierozważaniapracyOczynnościachiwytworachmającharak-
terwstępnywprzezwyciężeniudystansumiędzydwomaobrazamiświadomo-
ści-«dlasiebie»i«dlanas».Zadaniebyłobyrozwiązane,gdybywpracyzawarto
odpowiedźnapytanieologicznąformęsąduegzystencjalnego.Takiejodpowie-
dzipracaTwardowskiegoniezawiera”58.
Założenie(nieudowodnioneiutopijne),żejęzyk,któryjesttworzywemire-
zultatemprzedstawieniazarazem,wyrażawsposóbzobiektywizowanyindywi-
dualnyświatduchowytwórcy,przyjąłOrtwin(nazywającsłowowyrażeniem
ideodźwiękowym)wswojejmetodziekrytyki.Kryteriumstylujęzykowego
iformyjakoelementówestetycznych,charakteryzującychobiektywnecechy
twórczejindywidualności,podkreślałTadeuszSobolewski.Cociekawe,także
TheodorLippsuważał,żeprzedmiotestetycznywykazujemożliwedookreśle-
niacechystałe,choćichistnieniewświadomościbyło,jegozdaniem,złudze-
niem59.Kryteriaindywidualnegoźródłaifunkcjiśrodkówświadomieużytych
wdzielewceluprzetłumaczeniaprzeżycianajęzykdanejsztukibyłykluczowe
winterpretacjachStanisławaWomeli.Walkęoświadomeużywaniejęzykado
prawdziwegoopisuludzkichdoświadczeńpodjąłoczywiścietakżeIrzykowski.
TraktowanieweLwowiekrytyki(wramachestetyki)jakodyscyplinyempi-
rycznejwzmacniałoposzukiwaniekryteriówwykraczającychpozasubiektywne
doświadczeniewewnętrzne,jeślisądpojedynczejosobymiałzostaćprzyjęty
przezinnychibyćuznanyzawiarygodny.Krytykapowracała(nieodrazuzda-
jącsobieztegosprawę)dozadańzXVIIIwieku-chciałabyćsprawdzalna,mieć
kolektywnąważność,dochodzićdoracjonalnegosąduwobecnościczytającej
publiczności
60.
Zamierzeniekrytyków(Irzykowskiego,Womeli,Ortwina),bystaćsięświa-
domościąliteraturyiuprzystępnićswojąpracęinnym,wymagało(zgodnie
ztym,czegouczyłTwardowski)posługiwaniasięjęzykiemprecyzyjnym(także
językiemróżnychnauk)iproceduraminaukowymi.DKazimierzemTwardow-
skimpolskiejliteratury”nazwałIrzykowskiego(któryniebyłuczniemprofeso-
ra)StanisławDąbrowski:DIrzykowskireprezentującideedoskonałościformal-
58Ibidem,s.17.
59TheodorLipps,ÄsthetischeEinfühlung,DZeitschriftfürPsychologie”1900,nr22,
s.425,cyt.za:JohnFizer,Psychologizmipsychoestetyka,tłum.JanuszSławiński,Warszawa
1991,s.66.
60PorównajnatentematKonstanzeFliedl,Comehere,gooddog.LiteraturkritikderJahr-
hundertwende,[w:]Literaturkritik.TheorieundPraxis,hg.vonWendelinSchmidt-Dengler,Ni-
coleKatjaStreitler,Innsbruck-Wien1999(SchriftenreiheLiteraturdesInstitutsfürÖster-
reichkunde;Bd.7),s.67.
