Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
lubziół,którewówczaspuszczałymłodziutkiepędyibyływykorzystywane
zewzględunasilniejszedziałania.WlistachStanisławaErnestaDenhońa
znalazłasięjednakwzmianka,żeokresemtaksamodobrymna„wanny”jest
czasprzypadającypoletnimprzesileniuupałów:„podniachkanikularnych
takaznowuporajakoiwmajunastąpi”227.PonadtoMagdalenieRadziwiłło-
wejzalecano-powszechnenaróżnedolegliwości-zabiegiprzeczyszczające
(zwanepurgansami)ipuszczaniekrwi228.Stosowanietychzabiegówrozu-
mianojakodbałośćoogólnystanzdrowia.MatkaRadziwiłłowejzrelacjono-
wałatakżecórceodpowiedźfrancuskiejpołożnejnabezpośredniozadane
jejpytanie:„Jakiebytobełolekarstwo,żebyśmojesercedziecimiała”.Od-
powiedźrównieżmiałabyćspójnaztym,comówiliimlekarzewGdańsku
iwWarszawie:„ludziebardzomłodzidlaogniawielkiegoniemajądzieci,
ależejakktóryrokminie,tosiędzieciznajdą[ł],żejeślimaszmiećdzie-
ci,tobędzieszmiała”229.Radata,jeślibyłastosowanaprzezkobiety,mogła
przynieśćwjakimśstopniuwyzwolenieodnieustannychniepokojów,atym
samympsychicznyspokój,takpożądanynaetapiestarańodziecko.Czapska
uspokajałarównieżcórkę,kiedypojawiałysięuniejniepokojąceobjawyze
stronynarządówrodnych.Pokazujeto,iżówczesnekobietybyłyuważne
ispostrzegawcze,obserwujączmianyzachodzącewciele,takabyzawczasu
przeciwdziałaćewentualnymchorobom230.PodczaszynalitewskaRadziwił-
łowadoczekałasięwreszciestanubłogosławionego,októrymatkarównie
bardzodrżała:„Córkamojajużtydzień,jaknadziejeczyni,gdyżprzeszłą
razątubędącijeszczemiałaàsonordinertrzyniedzieletubawiąc,azdrogą
iterazjużpięćjutromieć,dajPanieBoże,żebytakdodziewięciumiesięcy
beło.BędziedlamniedarodBoga”231.Tawyczekanawieść,któranastąpiła
trzylatapoślubie,nieprzyniosłajednakupragnionegodziedzica,ponieważ
227StanisławErnestDenhońdoKonstancjiDenhońowej,zWilna13VII1719,
;Cz,
sygn.5790,l.7636,k.986.
228Zob.KonstancjaCzapskadoMagdalenyRadziwiłłowej,[s.l.],25I1747,AGAD,ARV,
sygn.2484-2,s.98-99;por.teżI.Maciejewska,Intrygującytrójgłos…,s.49.
229KonstancjaCzapskadoMagdalenyRadziwiłłowej,25I1747,OdpisylistówKonstancji
zCzapskichGnińskiejzob.;J,Przyb.,sygn.363/99,[s.p.].Przeświadczenietakiebyłoczęścią
ówczesnejszerszejwiedzymedycznej;zob.J.Evans,Aphrodisiacs,Fertility…,s.110.Zagadnie-
nietowszerszymaspekciedostrzegłtakżem.in.T.Reinke-Williams,Physicalattractiveness
andthefemalelife-cycleinseventeenth-centuryEngland,“CulturalandSocialHistory”2018,
vol.15,no.4,p.472.
230Zob.I.Maciejewska,Intrygującytrójgłos…,s.49.Szerzejdokumentujetonp.C.McClive,
MenstruationandProcreationł,p.100-108.
231àsonordiner(fr.)-najegopolecenie;KonstancjaCzapskadoHieronimaFloriana
Radziwiłła,23I1749wDobrzniewie,OdpisylistówKonstancjizCzapskichGnińskiej,;J,
sygn.Przyb363/99,[s.p.].
73
