Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
samnieświadomiemożeuczestniczyćwjegotransmisji(JANEČEK
2006:323).Możetodowodzićfaktu,żeprzedteoretycznebycie
wświeciezawszejestczymśpierwotnym,akrytycznekwestionowanie
naocznychzjawiskjęzykowych—czymśwtórnym.Możetorównież
świadczyćoistnieniurealizmujęzykowego,którydasięinterpretować
jakowładzajęzykasprawowananadczłowiekiem.
Wcześniejwspomniałem,żejednoznacznymkryterium,którepo-
zwalaokreślićzjawiskofolkloru,acozatymidzie,odróżnićtekstfolk-
loruodresztytekstów,jestsposób,wjakifolklorfunkcjonuje.Kluczo-
wejroliworzekaniuoprzynależnościtekstudogatunkówfolklorunie
odgrywapytanie,jakiezawieratreści,leczraczejpytanie,wjakim
stopniuowetreściodpowiadająperspektywom,przekonaniomistrate-
giomdziałaniapowszechnymwśródczłonkówokreślonejspołeczności
językowo-kulturowej(albowśródczłonkówokreślonegośrodowiska),
wktórejramachtekstsiępojawia.Podstawowekryteriumorzekania
oprzynależnościtekstudofolklorusprowadzasięzatemdopytania,
wjakiejmierzetreścizawartewtekściezadomowionesąwświadomo-
ściczłonkówdanejspołeczności,wjakimstopniusąoneprzeznich
podzielaneiodtwarzane.Podtymwzględemmożnasięodwołaćdo
nietracącejniczegozeswejaktualnościpracyP.BogatyriewaiR.Ja-
kobsonaFolklorjakospecyficznaformatwórczości(BOGATYRIEW,JAKOB-
SON1973).Wedługwymienionychautorówzatekstfolklorumożna
uznawaćwyłącznietekst,któryzostałnwprowadzonydospołecznego
obiegu”inadalstanowijegoczęść(BOGATYRIEW,JAKOBSON1973:29);
tekst,któryzostałnzaakceptowanyprzezzbiorowość”(BOGATYRIEW,
JAKOBSON1973:32).
Zadomowieniesiętekstuwświadomościsprowadzasiędojego
bardziejlubmniejdokładnegoreprodukowania,czylipowtarzania,
określonychformczystrukturznaczeniowych(BARTMIŃSKI2007:50;
por.KOWALSKI1990:119;KRAWCZYK-WASILEWSKA1986:65—66)3,co
przekładasięnajegokonwencjonalnyiwmiaręsystematycznycha-
rakterwsensiezbliżeniadosferylangue.Ztegoteżwzględuklu-
czowymwyznacznikiem—czylidefiniendum—folklorujestwierność
wobecokreślonychwzorcówtekstu(NIEBRZEGOWSKA-BARTMIŃSKA2007:
43—105;SULIMA1976:11—12),któresiłąrzeczyrzadkoulegająwśród
nosicielifolkloruobiektywizacji,rzadkosąprzeznichzauważane.
S.Niebrzegowska-Bartmińskapodpojęciemwzorzecrozumienpoję-
ciowyschemattekstu,naktóry»orientujesię«zarównonadawca
wprocesiewypowiadaniatekstu,jakteżsłuchaczwprocesiejegoust-
3Powtarzaniecałychsekwencjitekstunazywanejestformulicznością,powtarza-
niestrukturznaczeniowychtekstu,rozumianychjakouproszczoneobrazyrzeczywi-
stości,określasięmianemstereotypowości.
18
