Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
no-pamięciowegoodbioru,schemat,którystajesięnormądlakomu-
nikującychsięużytkownikówjęzyka—nadawcówiodbiorców,isłuży
jakowskazówkaorientującaobiestronykomunikacjispołecznej”(NIE-
BRZEGOWSKA-BARTMIŃSKA2007:104).Wyrazistośćowychwzorcówjest—
wedługwymienionejautorki—nwprostproporcjonalnadostopnia
stabilizacjitekstuwprocesiespołecznegoprzekazu(tj.wprocesiejego
»folkloryzacji«).Jedynietekstyosilnychwzorcach—określanemia-
nemkliszowanychlubstereotypowych—mająszansęprzetrwać
wspołecznejpamięciispołecznymobiegu”(NIEBRZEGOWSKA-BARTMIŃSKA
2007:105;por.SULIMA1980:98—99,113,122).
Namarginesiekoncepcjiwzorcajakokluczowegowyznacznikafolk-
loruitekstupotocznegowogólewartoodnotować,żefolklortrzeba
rozumiećjakozjawisko,któreulegaprzemianomwtakimsamymsen-
sie,jakludzkamentalność,rozumianajakonstrukturadługiegotrwa-
nia”(KOWALSKI2000a:18;LEGOFF2007:14),alborównoznacznyzsys-
tememkulturowymparadygmatpoznawczy(FOUCAULT1977;FOUCAULT
2000).Przykłademtegomogąbyćwspominanejużprzemianywątków
igatunkówfolkloru,międzyinnymidemityzacja,polegającanatrans-
formacjimitu(opowieściwierzeniowej,czylinrealnej”)wbajkęrozu-
mianąjakogatunekfikcyjny(SIROVATKA2002:54),jakrównieżtrans-
formacjapodaniawbajkę(KRZYŻANOWSKI1980a:237—238)iprzejęcie
jegofunkcjiinformowaniaozaskakujących—niemniejjednaknrze-
czywistych”—zdarzeniachprzezinnegatunkitekstu,naprzykładle-
gendęmiejską.
Tekstfolkloru,wodróżnieniuodliteraturypięknej,odznaczasię
ściślesystemowymcharakterem,wykazująccechylangue,czylicechy
kodujęzykowegoikulturowego:n[ł]zasadniczaróżnicamiędzylitera-
turąludowąiliteraturąpisanąpoleganatym,żetępierwszącharak-
teryzujeorientacjanalangue,atędrugąorientacjanaparole”(BOGA-
TYRIEW,JAKOBSON1973:34)4.Zewzględunato,żereprodukcjatekstu
możebyćbardziejlubmniejdokładna,możnamówićojegowarian-
tywnymcharakterze,zaznaczając,żepodstawąkażdegowariantu
folkloruzawszejestokreślonyhipotetycznyinwariant,czylicoś,cosię
powtarza(KRAWCZYK-WASILEWSKA1986:29).Wariantywność,rozumianą
4Systemowymcharakteremodznaczająsięrównieżtekstyliterackie.Właśnieze
względunasystemowycharaktertekstuliterackiegomożnamówićojegoprzynależ-
nościdookreślonejepoki,którejwyznacznikiemjestspecyficznawizjaświata,do-
minującawokreślonymśrodowiskuwkonkretnymczasie.Systemowycharakter
folklorujest—wporównaniuztekstamiliteraturypięknej—łatwiejrozpoznawalny
ibardziejnasilonywtymrozumieniu,żekolektywność,sprowadzonadouwarunko-
wańspołecznychnadawcy,górujewnimnadindywidualnościątwórczą,która
wdzieleliterackimodgrywawyraźniejsząrolęniżwfolklorze.
2*
19
