Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
praktyczniewewszystkichtkankach,równieżwścięgnach,tkancechrzęstnejikościach.SzczególnieistotnyjestkolagentypuI,odpowiadabowiemzawytrzymałość
strukturtkankowych.Opróczfibroblastówwskórzeznajdująsiękomórkiukładuodpornościowego,takiejakhistiocyty,komórkituczneilimfocyty.Wszystkieskładowe
skórywłaściwejzatopionesąwmiędzykomórkowejsubstancjipodstawowej,określanejjakomatrixskóry.Wjejskładwchodząm.in.glikoproteiny(GP)oraz
glikozaminoglikany(GAG).JednymzczołowychprzedstawicieliGAGjestkwashialuronowy.Spełniaonważnąfunkcjęwprocesieuwodnieniaskóry,mabowiem
zdolnośćwiązaniawodywilości10-krotnieprzekraczającejswąobjętość.
Tkankapodskórnazbudowanajestgłówniezluźnejtkankiłącznejtworzącejkomory(zraziki),wypełnionekomórkamitłuszczowymi(adipocytami).Istotneelementy
tkankipodskórnejstanowiąnaczyniakrwionośne,naczyniachłonneorazwłóknanerwowe.
Układnaczyniowyskóry,opróczfunkcjiodżywczej,bierzeudziałwprocesietermoregulacji.Nagranicyskórywłaściwejitkankipodskórnejznajdująsięnaczynia
krwionośnezaliczanedotzw.splotugłębokiego,natomiastwwarstwiebrodawkowejskórywłaściwejznajdujesiępowierzchownysplotskórny.Obasplotypołączone
sąmiędzysobąnaczyniamiłączącymi.Układtętniczyzaopatrujetkankiwsubstancjeodżywcze,natomiastproduktyprzemianymateriiodprowadzanesąpoprzezukład
żylnyilimfatyczny.Całytensystemmożnaokreślićjakoobwodowyukładnaczyniowy,obejmującytętniczki,naczyniawłosowate,anastomozytętniczo-żylneorazżyłki.
Reakcjamikrokrążenianaróżnegorodzajuczynnikifizykalneodgrywadecydującąrolęwprocesietermoregulacjiorazodżywieniaskóry.
Wskórzewłaściwejznajdujesięrównieżsiećwłókiennerwowychtworzącychsplotgłęboki.Odniegokupowierzchnirozchodząsięwłóknanerwowekończącesię
zakończeniaminerwowymi–receptorami.Skórazawieralicznereceptoryodbierającebodźceczuciowe.Niektórereceptorysąwolnymizakończeniaminerwowymi,
nieposiadającymiosłonki,ainneotoczonesątkankąłącznątworzącąróżnegorodzajutorebki.Receptoryskórysłużądoodbieraniabodźcówdotykowychitermicznych
(ucisku,bólu,ciepłaizimna).ZaczuciedotykuodpowiedzialnesągłównieciałkaMeissnera,ciałkaMerkelaorazwolnezakończenianerwoweoplatającetorebkęwłosa.
WrażenieuciskujestodbieraneprzezciałkablaszkowateVatera–PuciniegoiciałkaGolgiego.Bólodbieranyjestnagimizakończeniaminerwowymi,zwanymi
nocyceptorami.ZaodbiórciepłaizimnaodpowiadająciałkaRuffiniegoiciałkakrańcoweKrausego.Wolnezakończenianerwoweznajdująsięgłówniewnaskórku,
natomiastotorbionewskórzewłaściwejitkancepodskórnej.
2.3.
Czynnośćkomórki
Komórkajestpodstawowąstrukturąorganizmu,wyspecjalizowanąwzakresieodpowiednichfunkcji.Komórkiłącząsięwgrupy,tworząctkankiinarządy.
Dopodstawowychczynnościbłonykomórkowejnależynadaniekomórcekształtuizachowanieorganelli,transportsubstancjiorazkontrola,przekazywanie
iprzekształcanieinformacjiwewnątrzkomórkiimiędzykomórkami.Błonakomórkowamabudowędwuwarstwowąiskładasięgłówniezfosfolipidów.
Transportodbywającysiępoprzezbłonękomórkowąmożnaklasyfikowaćzależnieodkierunkuiaktywnościwprzenoszeniucząsteczekoraznakładuenergii.Wramach
tegozachodząprocesyendocytozy,czylipochłaniania,orazegzocytozy,czyliwydalania.Pochłanianiedużychcząsteczek,takichjaknp.komórkibakterii,określasię
mianemfagocytoza.Transportzwiązkówdrobnocząsteczkowychmożeodbywaćsięwsposóbbiernylubaktywny.
Dotransportubiernegozaliczamydyfuzjęoraztransportpoprzeztzw.transporteryikanałyjonowe.Przykładowowszystkiegazy(CO2iO2)przechodząnazasadzie
dyfuzji,zgodniezgradientemstężeń.Wodajesttransportowanapoprzeztzw.akwaporyny,któresąstaleotwarte.Ilośćtransportowanejwodyuzależnionajestodzmiany
ilościakwaporyn.Transportzudziałemtransporterapoleganawiązaniuzwiązkupoprzezswoistebiałkapostroniezewnętrznejbłony;następniepowstajekompleks,który
dostarczazwiązeknastronęwewnętrzną.Zkoleikanałyjonowemajązdolnościregulacyjne,którychistotąjestotwieraniesięizamykaniewodpowiedzinaróżne
czynniki.
Zkoleitransportaktywnyzależyodnakładuenergetycznegokomórkiwukładpompyjonowej.Pompakorzystazeźródełenergii,takichjaknp.ATPczyświatło,
umożliwiającychprzepływjonówwkierunkuodwrotnymdogradientustężeń.Pompasodowo-potasowauczestniczywaktywnymtransporciekationówsodu
(Na+)ipotasu(K+),któreprzenosiprzezbłonękomórkowąwprzeciwnychkierunkach.ZkoleipompawapniowauczestniczywtransporcieaktywnymCa+nazewnątrz
komórkilubdoinnegoprzedziałukomórki.Utrzymujestałypoziomwapnia,optymalnydlaprzebiegówprocesówbiochemicznych.Opisanysystemtransporteróworaz
pompydziałająłącznie,odgrywajączasadnicząrolęwzachowaniuhomeostazyjonowejkomórki.
Komórkimajązdolnośćdotworzeniaiutrzymaniaróżnicypotencjałuelektrycznegowewnątrzkomórkiwstosunkudośrodowiskawewnętrznegowspoczynku.Stanten,
określanyjakopotencjałspoczynkowy(błonowy,membranowy),spowodowanyjestróżnicąwskładziejonowympomiędzycytoplazmąapłynemzewnątrzkomórkowym
orazwłaściwościamibłony.BłonakomórkowajestlepiejprzepuszczalnadlaK+orazCl–wporównaniuzNa+orazinnymijonamiujemnymi.Powodujetopowstanie
niewielkiegonadmiaruładunkówujemnychpowewnętrznejstroniebłony.Wrezultaciewnętrzekomórkimapotencjałbardziejujemnywstosunkudośrodowiska
zewnętrznego.Utrzymaniestałejróżnicystężeńjonówpomiędzywnętrzemaotoczeniemkomórkimożliwejestdziękitransportowiaktywnemu(wymagającemunakładu
energii),zachodzącemuwkierunkuprzeciwnymniżdyfuzja.Tenaktywnymechanizmtransportuokreślanyjestjakopompasodowo-potasowa.
Transportjonówzudziałempompyjonowejwymagadostarczeniaenergii.EnergiapochodzizrozkładuATPijestściślezwiązanazmetabolizmemkomórki.SyntezaATP
wkomórcewymagastałegodopływutlenuisubstratów,odprowadzeniadwutlenkuwęglaorazodpowiedniegostężeniajonówpotasuisoduwśrodowiskuzewnętrznym.
SzczególniedużezapotrzebowanienaATPmająkomórkinerwoweimięśniowe;utrataichpobudliwościzachodzibardzoszybko(sekundyiminuty).Winnych
komórkachprocestenprzebiegawolniej.
2.3.1.
Fizjologiakomórkinerwowejimięśniowej
Niektórekomórki,opróczzdolnościutrzymaniapotencjałuspoczynkowego,sązdolnedoszybkiejikrótkotrwałejzmianytegostanu.Komórkiteokreślanesąjako
pobudliwe.Komórkinieposiadającetejzdolnościnazywanesąniepobudliwymi.Dokomórekpobudliwychnależąkomórkinerwoweorazmięśniowe.
Jakjużwiadomo,istniejewspoczynkuróżnicapotencjałuelektrycznegopomiędzywnętrzemkomórkiajejstronązewnętrzną.Ujemnypotencjałwnętrzakomórki
nerwowejwynosiokoło–70mVwstosunkudotego,którywystępujenazewnątrzkomórki.
Pojęciedepolaryzacjadotyczybłonykomórkowejioznaczazmianępotencjałubłonowego.Zmniejszenieujemnegopotencjałuelektrycznegownętrzakomórkiokreślane
jestmianempotencjałuczynnościowego(iglicowego).JestonspowodowanygwałtownymnapływemjonówNa+docytoplazmykomórkipoprzezkanałydlajonów
Na+,któresą„bramkowane”napięciem,awwarunkachspoczynkupozostajązamknięte.Stankrótkotrwałegododatniegopotencjałuwewnątrzkomórkiokreślasięjako
nadstrzał.Wtymczasiedokomórkowyprądsodowyosiągamaksymalnąwartość,poczymnastępujecałkowitainaktywacjakanałówdlajonówNa+.Dowyzwolenia
potencjałuczynnościowegoniezbędnyjestbodziecointensywnościwystarczającejdodepolaryzowanianeuronupowyżejokreślonejwartościprogowej(około–55mV).
Gdyosiągnietenpunkt,potencjałczynnościowygenerowanyjestautomatycznie.Wędrującypotencjałczynnościowynazywamyimpulsemnerwowym,który
rozprzestrzeniasięwzdłużwłókna.
WodpowiedzinadepolaryzacjębłonyzostająrównieżotwartekanałyjonowedlaK+,podobniejakkanałydlaNa+„bramkowane”napięciem.Przepływykationów
potasowychpowodujązmianępolaryzacjiwnętrzakomórkizpowrotemnaujemny.Wtensposóbdochodzidorepolaryzacjibłony.Gdykanałypotasowezostają
zamknięte,błonakomórkowaprzechodziwokreshiperpolaryzacjiipotrzebujeczasu(kilkamilisekund)dopowrotudostanuspoczynkowego.
Pookresierepolaryzacjibłonynastępujestan,wktórymkomórkaniejestwstanieodpowiedziećnażadenbodziec.Wtymokresieniemożnawygenerowaćpotencjału
czynnościowego.Tenstanokreślamyjakorefrakcjębezwzględną.Poczymnastępujeokresrefrakcjiwzględnej.Wtymstaniemożliwejestuzyskaniepotencjału
czynnościowego,jednakprógpobudliwościjestznaczniepodwyższony.
