Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.ISTOTARYZYKA
inieszczęścia,powodzeniaiporażki.Zmianataspowodowanabyłazapewnereligijny-
mikonotacjamiterminunfortuna”45.Wrazzpostępamiracjonalizmunajpierwuczeni,
apóźniejpozostaliczłonkowiespołeczeństwazaadaptowalihandlowepojęcieryzyka
doszerszegoużycia.
Płynieztegoprzekonanie,żewszędzietam,gdzieistniejeniepewnośćlubwynik
działanianiejestprzesądzony,występujeryzyko.Stądjużtylkokrokdoepistemolo-
gicznegopojmowaniaryzykajakosytuacjibędącejskutkiemniepewności,którazkolei
wynikaztego,żenaszawiedzajestniewystarczająca.Takiemupojmowaniuryzykadał
wyrazSokrateswsłynnymstwierdzeniunwiem,żenicniewiem”.Tęidępropagował
teżKant,wątpiąc,bywiedzanaukowa,choćbybardzoskomplikowana,dobrzeodda-
wałaistotęrzeczywistości46.Podejścieepistemologiczneobecnewnurciefilozoficznej
analizyryzykamakonsekwencjedlasposobu,wjakiryzykoanalizujesięwspółcześnie.
Oznaczabowiemrozumienieryzykajakoskutku:niewystarczającychinformacji,błęd-
nychdanych,ograniczeńwzasobachwiedzy(nieumiejętnościznalezieniarelacjimiędzy
danymilubinformacjąaefektami),ograniczonychumiejętnościpoznawczych,subiek-
tywizmu,niedoskonałościstosowanychmodeliryzyka47.Elementytakiegopojmowania
ryzykaznaleźćmożnawfilozofiiArystotelesa,wszczególnościwjegoopinii,żewmiarę
możliwościnależyunikaćbłędów48.
Natomiastpodejścieontologicznewskazujenaryzykojakokonsekwencjęniepew-
nościmającejsweźródłownnaturalnych”cechachdanegosystemu,wjegozmienno-
ści.TakąniepewnośćwodróżnieniuodepistemologicznejwyprowadziłHeraklitzEfezu
znanymstwierdzeniemnwszystkopłynie”(pantharei).Tymsamympodstawądoroz-
ważańoryzyku,zdaniemjońskichfilozofówprzyrody,jestwłaśnieniestałościrzeczy.
Współczesnymodbiciemtegopoglądujestrozpatrywanieryzykajakofunkcjizmienno-
ścizachowań,zmiennościparametrówotoczeniawskalimakro,aleimikro(np.zmien-
nościkursówwalutowych,zachowańdużychzbiorowiskludzi).Niepewnośćwsensie
ontologicznymutożsamianazezmiennościąwynikazwłaściwościdanegosystemu.
Przykładowowykonującrzutkościąsześciennązokreślonymprawdopodobieństwem,
możnaoczekiwaćwypadnięciakonkretnegorezultatu,jednocześnieniemożnaprzewi-
dzieć,jakibędziewynikdanegorzutu.Gdybyjednakwpowyższejsytuacjipojawiłsię
problemsamegonarzędziagry(np.kośćjestźlewyważona,copowodujestatystycznie
większąszansęnawypadnięciedanegowyniku),wówczasmożnabymówićoniepewno-
ściepistemologicznej.Wynikałabyonabowiemzniepełnejznajomościfunkcjonowania
danegosystemu,wtymprzypadkuzbrakuwiedzyozniekształceniuwynikuprzezwadę
fizycznąkości.
45
N.Luhmann,Risk:ASociologicalTheory,TransactionPublishers,NewYork2005,s.8.
46
I.Kant,Prolegomenadowszelkiejprzyszłejmetafizyki,którabędziemogławystąpićjakonauka,PWN,War-
szawa1993.
47
Zob.np.:W.E.Walker,P
.Harremöes,J.Rotmans,J.P
.vanderSluijs,M.B.A.vanAsselt,P
.Janssen,M.P.K.von
Krauss,DefiningUncertainty-AConceptualBasisforUncertaintyManagementinModel-BasedDecisionSupport,
nJournalofIntegratedAssessment”,vol.4,no.1/2003,s.5-17.
48
Arystoteles,Metafizyka,PWN,Warszawa2009,s.26.
28
