Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
MimopodobieństwadomiasthistorycznychXIX-wiecznaurbanizacjadoprowa-
dziładoprzekształceniamiastajakostrukturyspołecznejiorganizacyjno-przes-
trzennej,którawyłoniłasięwwalcenantycznejracjonalnościzprzypadkowością
ichaosemkapitalistycznychstosunkówgruntowych”
1
.Zakłóceniadawnych,często
sięgającychantykuiśredniowieczaukładówprzestrzennych,funkcjonalnychieste-
tycznych
2
,niskipoziomsanitarnyprzekładałysiębezpośrednionarozwójprzestęp-
czościiprostytucji,wzrostliczbychoróbiśmiertelności,zanieczyszczenieitłok,
zagrożenieepidemiami,atakżeniepokojespołeczne
3
.Wymagałotonowychinstru-
mentówreagowanianapatologicznezjawiska,któresięujawniłyzintensywnością
wyjątkowąwhistoriimiast.Rozpowszechnieniesiętegoprzekonaniaspowodowało,
żeokołopołowyXIXwiekupojawiłysiępierwszedziałaniamającenaceluuzyska-
niechoćbypewnejkontrolinadzachodzącymiprocesamiurbanistycznymi,apoprzez
nieoddziaływanienazjawiskaspołeczne.
Modelowemiastadziewiętnastowieczne
Paryż
Pierwszymmiastem,wktórympróbowanocałościowopoprawićjegostan
ifunkcjonowanie,byłParyż
4
.Nietylkonędza,przeludnienieinadmiernezagęsz-
czenieśródmieścia,niewydolnośćsystemuurbanistycznegowywodzącegosię
zczasówśredniowiecza
5
,aletakżepotrzebausprawnieniakomunikacjicorazwięk-
szegoobszaruorazprzedewszystkimopanowaniezamieszekspołecznychskłoniły
władzeParyżadopodjęciaśrodkówzaradczych.Pierwszymzadaniembyłondać
paryżanomwodę,powietrzeicień”,cozacząłrealizowaćClaudePhilibertBarthe-
lotRambuteau(1781-1869),prefektParyżawczasachpanowaniaLudwikaFilipa.
TepreferencjewskazująnanajbardziejdokuczliwebolączkiXIX-wiecznychmiast.
Powietrzeicieńmiałazapewnićzieleńjakoelementwentylującymiasto,głównie
dziękiobsadzaniudrzewamiulic,adoodświeżeniapowietrzamiałysięteżprzy-
czynićnowoczesnesystemywodne.Doprowadzeniewodypitnejdowszystkich
pięterkamienicystopniowopoprawiałowarunkisanitarne,awśladzatymnastę-
powałamodernizacjasystemupozbywaniasięodpadów.
Jednązbardziejdokuczliwychbolączekintensywnierozwijającychsięmiast
byłfetorzotwartychkanałówściekowych,aledopierowczasiepracprowadzo-
1
Rodrigues-Lores(1983,s.107).Kwestiawłasnościgruntów,relacjimiędzywłaścicielami,in-
westoramiiwładzamimiejskimi,spekulacjaitp.sąpodstawowymizagadnieniamikształtującymi
formęmiastaXIX-wiecznego,alejakozagadnieniazasadniczoekonomiczneniezostanąomówione
wniniejszejpracy.
2
OmawiajeRafałEysymontt(2009).
3
EpidemiecholeryzanotowanowEuropiewlatach1834,1853-1859,1866,1873.WParyżujed-
nązgroźniejszychbyłaepidemiaw1832roku,wtymteżrokuwybuchłowParyżupowstanie,ana-
stępnejużw1834.
4
RozwójParyża,Londynu,WiedniaiBerlinaomawianp.KieB(1991).
5
WCiteulicezachowałyokoło2,5metraszerokości.
19
