Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
napuszonośćinudękamienicorazulicebezformy,alezarazemdostrzegałnową
urodęmetropoliizezindywidualizowanymiprzestrzeniami,wysokimibudynkami,
różnorodnościąibarwnością.Opisywałmiastojakokrajobraz,wktórymmożna
odbieraćbogactwowrażeń:zmiennośćpowietrza,światło,jasneikoloroweulice,
hałas,domyjakżyweistotyzmieniającesiępodwpływemczynnikówatmosfe-
rycznych
60
.
Nieprzypadkowoatrakcyjnośćmiejskiejulicynowegotypuwyłoniławielokrot-
nieomawianezjawiskospecyficznegouczestnictwawmiejskimświeciezrodzone
wParyżustolicyXIXwieku
61
.Dlaflâneuranulicastajesięmieszkaniem”
62
,aob-
serwacjawielkomiejskiejaktywnościpodniecającobiernymsposobemżycia.
Wtensposóbzjawiskoflâneuramożnauznaćzazgodnezroląfasady:jakosposo-
bużycianazewnątrz,aszczególniewfakciebyciaobserwowanym,cojestwi-
docznewBaudelaire’owskimporównaniuflâneuraidandysa.
Wkontekścieprzemianulicyifasadyinteresującajestzmianapodejściadoroli
handlumiejskiego.JakwodniesieniudoruedeRivolipiszeGiedion:nciągłearka-
dyzkolumnami
63
zapewniałykupującymochronęprzeddeszczem,niezezwalając
równocześniesklepomumniejszać(sic!)godnościulicy”
64
.Wpóźniejszychlatach
towłaśnieeleganckiesklepyzaczęłypodnosićwyglądiprestiżulicy,apołączenie
funkcjimieszkalnychihandlowychstałosiętypowymzjawiskiemmetropolii.
WrelacjachXIX-wiecznejulicyikamienicywyjątkowoważnestajesięzjawisko
pasaży,któreMałgorzataOmilanowskanazwałanwewnętrznymzewnętrzem”
65
.Być
możenieprzypadkowopierwszepasażepowstaływParyżuwkońcuXVIIIwieku,
awięcwczasie,kiedyrozpoczęłysięrównieżprzemianyprzestrzeniulic,natomiast
rozpowszechniłysięodlat20.XIXwieku,zdetronizowanedopieroprzezdomytowa-
rowe
66
.Wpasażachujawniłysięnoweregułymetropolii,bogactwoofertyiswoboda
wyboru.Ichpojawieniesięjestfenomenemurbanistycznym,aleteżsocjologicznym
iuświadamia,żeotwartośćmiastaXIX-wiecznegoniebyładlawszystkichjednakowo
dostępna.Taspecyficznaprzestrzeńpośredniabyłaotyleważna,żestałasiępierw-
szymluksusowymobszaremprzestrzenipublicznej,wktórymprzyzwoitekobiety
zdobrychdomówmogłysięporuszaćsamodzielnie,odwiedzającsklepyikawiarnie.
ZaczęłosiętozmieniaćwkońcuXIXwiekuwrazzprzekształceniemotoczenia
mieszkańi–oczywiście–nowymiobyczajami.Pasaże,któremożnatraktowaćjako
ulicęwewnątrzkamienicy,sąkolejnymzjawiskiem,któreudowadniazależnośćnsys-
temową”międzyulicąakamienicą.Rangaulicypodnosiłalubobniżaławartośćka-
60
Endell(1908).
61
OkreślenieWalteraBenjamina,którybyłjednymznajbardziejprzenikliwychbadaczyBaude-
laire’owskiegoflâneura.
62
Benjamin(1996,s.365).
63
Wcześniestosowanewmiastachwłoskich,takichjakBolonialubPadwa.Zatouzupełnienie
dziękujęprof.A.Zabłockiej-Kos.
64
65
Giedion(1968,s.682).
Omilanowska(2004,s.210).
66
Więcej:ibidem.AnalizępasażyprzedstawiaGeist(1969).
37
