Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
MiastoEuropyŚrodkowejijegotożsamość
iXXwieku,abysięotymprzekonać.Obywatelskądumęiniezależnośćgmin
miejskichsymbolizowałyzaśnowe,monumentalnegmachyratuszy.
WiekXIXprzyniósłgłębokiezmianywsieciosadniczejEuropy.Indu-
strializacjastałasięwówczasgłównymczynnikiemrozwojowymurbanizacji.
MimoopóźnieniagospodarczegotowłaśnieEuropieŚrodkowejudałosięna
przełomieXIXiXXwiekuosiągnąćwyjątkowypoziomkreatywności.Złożone
losymiasttegorejonupotwierdzają,iż„miastaniesąprzypadkiem,miastasą
koncepcjąwyższegorzędu”.NazwiskaFranzaKafki,RobertaMusilaczyJose-
faRothasymbolizująnietylkowkładtarganejsprzecznościamiEuropyŚrod-
kowejdocywilizacjiuniwersalnej,aleipokazują,żetowłaśnietutajbardzo
wcześniedostrzeżononadchodzącykryzysEuropy.Kreatywnenapięcie,wy-
rastającerównieżzkonfliktówtargającychmonarchiąHabsburgów,tworzyło
nowątożsamośćmiastKakanii.Todlategorównieżtradycjaimodernizacja,
tożsamośćnarodowaiurbanizacjastałysięwówczaskluczowymiproblemami
rozwojunajwiększychmiastEuropyŚrodkowejnaprzełomieXIXiXXwieku.
MiastoprzełomuXIXiXXwiekutoideaikwintesencjanowoczesności.
Zwłaszczaporoku1890widocznejestwyraźneprzyspieszenieprocesówmo-
dernizacyjnych,których„lokomotywami”stająsięrównieżwEuropieŚrod-
kowejiWschodniejmetropolie.TakżewmonarchiiHabsburgównarastające
napięciaisprzecznościpomiędzystrukturalnymopóźnieniemrozwojuspo-
łeczno-ekonomicznego,szybkimwzrostemgospodarczymaforsowanymi
przezaparatpaństwowyzmianamimodernizacyjnymiskupiałysięwnaj-
większychmiastachCesarstwa.
PytanieoskalęinaturęprocesówmodernizacyjnychwcesarstwieHabs-
burgówjestprzytymciągleprzedmiotemkontrowersji.Jednoznacznienega-
tywnąocenęrozwojugospodarczegomonarchiinaprzełomieXIXiXXwieku
dałjużwroku1929OskarJászi.Również-urodzonyweLwowie-wybitny
austriackihistorykgospodarczyEduardMärzuważał,iżuproguIwojnyświa-
towejmonarchiabyłajeszczewielkimzacofanymobszarem.AlexanderGer-
schenkronująłtodosadnie:„łAustrianeverexperiencedagreatspurtofmodern
industializationinthenineteenthcentury”17.Ichoćbadaczedziejówspołecz-
no-gospodarczychpodkreślajądziśprzedewszystkimzłożonośćproblemów
rozwojuekonomicznegoAustro-Węgierorazfakt,iżprzedrokiem1914au-
striackieterytoriaosiągnęłypoziomrozwojuekonomicznegoporównywalny
17A.Gerschenkron,AnEconomicSpurtTatFailed.FourLecturesinAustrianHistory,
Princeton1977,s.52.
23
