Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wstęp
9
byłatojużfazaficzynu”albofiprorokowania”,pisałPanaTadeusza,kon-
tynuowałDziady.Nicztychpróbnieprzetrwało,decyzjąpoetyspłonęły
(imożedobrze,możeprzyniosłybyczytelnikomgorzkierozczarowanie,
decyzjepoetytrzebauszanować),aleniezmieniatofaktu,żeSłowotrwa-
łoteżwepoceCzynu.Iodwrotnie–wepoceSłowa,więcwokresie
filomackim,wredakcjifiPielgrzymaPolskiego”czywDomkuJańskiego
widzimyMickiewicza,czywMickiewiczu–potężnegoczłowiekaczynu,
działacza,niestrudzonegowzabiegachopozyskaniesojusznikówdlaswej
koncepcjiŚwiętejHistoriozofii.
Mickiewiczto–dziwnymzrządzeniemlosu–jedność.Odlatstu-
denckichprzyświecałamujednaidea:odnowyświataiodnowyczłowieka.
Zmieniałsięjęzyk(wszerokim,Kuhnowskimrozumieniu),zmieniały
3
kontekstyintelektualne,filozoficzne,etyczneireligijne,zmieniałysiępa-
radygmaty,aletrwaławciążtapierwotna,filomackaidea:fidalejbryło
zposadświata/nowymiciępchniemytory”.Takiepodejście–zakłada-
jąceowąjednośćidei–reprezentująwspółcześnibadacze,naprzykład
EwaHoffmann-PiotrowskaczyOlafKrysowski.
*
SłowoMickiewiczanierozerwalniesplecionebyłozrzeczywistością
materialną.Wypływałozniejidążyłodotego,bynatęrzeczywistośćod-
działywać.WażnymelementemrzeczywistościXIXwiekubyłoistnienie
społecznościżydowskiej.ŻydziodwiekówżyliwśródPolaków,aleobie
społecznościbyłydośćściśleizolowane,żyłyraczejoboksiebieniżze
sobą.WXIXwieku,wrazzdemokratyzacjąspołeczeństwainasilonymi
dywersyfikacjamizastanychstrukturnastąpiłoożywieniekulturowejwy-
miany.Zainteresowanitajemnicamibyturomantycypoświęcalisięstu-
diowaniukabały,Żydzizaśuświadamialisobie,jaksilnawięźłączyich
zpolskością,żesąpatriotamitejwłaśnieziemi,podzielająuczuciaPola-
kówmarzącychoodzyskaniuniepodległości.16października1832roku
LudwikOsińskipisałdoKajetanaKoźmiana:fiUważaszPanzapewne,jak
znowudonasgwałtowniezaglądajązewszystkichstronDziadyiWallenro-
dy.[...]Będącnawetniedawnoprzypadkiemnapopisieszkołyrabinów
widziałem,jakmłodeŻydy,nadzieja,kwiatIzraela,romantyczniemyślą
ipiszą”.
4
3Zob.T.S.Kuhn,Strukturarewolucjinaukowych,przeł.H.Ostromęcka,Warszawa2009.
4Cyt.za:SądywspółczesnychotwórczościSłowackiego(1826-1862),oprac.B.Zakrzewski,
K.Pecold,A.Ciemnoczołowski,Wrocław1963,s.27.Najpełniejszyopisobecności
