Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
chcącychpodbudowaćswojezdrowie.ChałubińskiściągałpodTatrywieleznakomitościtamtych
czymmogąświadczyćodbywaneprzezniegolegendarnegórskiewycieczki,wtrakciektórych
wędrującymtowarzyszyłJanKrzeptowskiSabała,snującygawędyiprzygrywającynaswoich
złóbcokach.ChałubińskibyłteżjednymzzałożycieliTowarzystwaTatrzańskiego,któregocelem
byłopropagowaniewiedzyiinicjowaniebadańpoświęconychTatrom,atakżeochronaprzyrody
idziałanienarzeczlokalnegorozwoju.NapopularyzacjęPodhalaniewątpliwiewpłynąłtakżefakt
doprowadzeniadoChabówki(1884),apotemdoZakopanego(1898),liniikolejowej,couczyniło
tenterendużołatwiejiszybciejdostępnym.Wkońcuzaśprzekonanieodużowiększym
liberalizmiewładzaustro-węgierskichwporównaniuzzaboremrosyjskimipruskim
spowodowało,żeZakopaneuznanozaznakomitemiejscedodziałalnościspołecznejipolitycznej
(por.Kroh2002).TakwięcodpołowyXIXwiekuażdokońcamiędzywojniaPodhalestawałosię
ukochanymturystycznymkurortempolskiejelity,wktórympoprostunależałobywać.Należało
teżonimpisać.
Przyjeżdżanowięcipisano,alekolejniprzybyszenietrafialijużnaziemięnieznaną,dziewiczą
iczekającąnaodkrycie.Zurokamitatrzańskiejprzyrodywpakieciedostawaliodrazujużpewien
gotowykanonpatrzenia,mówieniaipisaniaogóralszczyźnie,którywpewnymsensiepowielali,
tworząckolejneteksty-reprezentacje.ZbigniewLiberanazywałbyjeHpartyturamizachowań”,
Hparadygmatamirozumieniaiprzeżywania”(1995,s.140).HPoznawanieregionuijegoludu
poprzezpublikacjeliteracko-etnograficzne,anastępniewycieczki,tojużbyłoobcowaniez
Htekstamikultury”;kolejnerelacjebyływięcswegorodzajuHmetatekstami”wobecistniejących
Htekstów”,tj.opisówluduijegoziemi”(tamże).Zpewnościąitatrzańskieopisyludoznawcze
możnanazwaćzaLiberąHwiązkąkliszicytatów”,Hzużytkowaniempewnegorepertuaru
toposów”(tamże,s.137).Wartojednocześniezauważyć,żetetoposy,tenmetatekstowygóralski
mittworzylietnograficznidyletanci:poeci,literaci,dziennikarze,urzędnicy,plastycyiksięża.
MożejedynieOskarKolbergniecosięwtymgroniewyróżnia,choćijemumożnabypostawić
wielezarzutów(piszęotymwrozdzialeIV).Niemamzresztąwątpliwości,żeionpoczęściz
owychtoposówkorzystał.CiwszyscyHzapaleńcy”,jakokreślaichWęglarz(1994),możeiHmieli
przygotowanieliterackie,alesłabelubżadnerozeznaniewosiągnięciachwspółczesnejimnaukii
filozofii”(Libera1995,s.140).To,copisali,niewielemiałowspólnegozrzeczywistością-jak
twierdziLibera,HteopisynależytraktowaćjakowyrazskonwencjonalizowanegoHmiejskiego
gadania”natematchłopa,aniepoto,ażebydowiedziećsię,jakimtenchłopbyłnaprawdę”
(tamże,s.137).Zpewnościąmówiąonewięcejoopisującychniżoopisywanych.
Cowięcmieściłosięwowymskonwencjonalizowanymzestawiegóralskichtoposów?Jakjuż
pisałam,jednymzczołowychtematówpozostawałaHobcość”iHinność”,przeniesiona
bezpośredniozopowieścioHdzikich”,jednakwkontekściepodhalańskimbyłaonaszczególnie
pojęta,boidealizowanazgodniezcelaminajwyższej,patriotycznejwagi.Góralnietylkomiałbyć
innyodHnas”-inteligentów,panówzmiasta-aleprzedewszystkimjawiłsięjakoinnyod
wszystkichpozostałychpolskichchłopów.Tymzaś,coodróżniałogoprzedewszystkim,była
niezależność,hardość,nieugiętość.TakzarysowanystereotypAnnaMalewska-Szałyginnazwała
mitemHwolnegosynaTatr”(2008,s.42).Znajdziemywnimobrazdumnego,szlachetnegoi
wesołegoGórala,którynieboisiępana,jestelokwentny,bystryirozumny,dbaoswojeinteresyi
pędzibeztroskieżycienatatrzańskichhalach.HWlecieGóralpędzidobytekswójwgóryitam
żyje,otoczonyprzyrodą,wzupełnymprawieodosobnieniu[...]ludnośćtatrzańskatoprawdziwe
dziecinatury,poprzestającenatym,czymichtamatka,niezbyttuhojna,zaopatrzyćzdoła”
(Kolberg1966,s.20).Wszyscygóralscyapologeciwskazywali,żetogórskasurowaprzyroda
wpływanacharakterPodhalan:HWychowaniecgórwysokich,Tatrów,upiersiskałczerpiący
podnietędlażycia,wpowietrzuszerokim,wolnymoddychającyswobodnie,siłamicałymi
pędzącyzwiosnąwgóryitamprzebywającycałelato[...]oddanysamsobie,niesmutkowi,ale
17
