Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
orientalizmem,którywjakimśsensieprzypominaporządekkolonialny.EwaKlekotnazywago
rozumianypodhalanizmzpewnościąbyłHprzykłademdziałaniaprzemocykulturalnej”(Said1991,
s.74).Kulturęludową,awięctakżeikulturęgóralskąmożnanazwać,jakpiszeEwaKlekot,
Hdyskursywnyminarzędziamiegzotyzacjimieszkańcówwsiorazichestetyzacji,aprocesyte
nigdyniesąniewinne:relacjamiędzyestetyzującymatym,coestetyzowane,jestnierówna,
pozwalaestetyzującemunazajęcieuprzywilejowanejpozycjiniezaangażowanegoobserwatora,
którypatrzy,nieponoszącżadnejodpowiedzialności”(2014a,s.88).Niesądzę,bywszystkich
góraloznawcówmożnabyłonazwaćniezaangażowanymi,wieluznichwdobrejintencjidziałało
narzeczpoprawyżyciamieszkańcówPodhala(jakchoćbywspominanydoktorTytus
Chałubiński),alezpewnościąniedokońcazdawalisobiesprawę,żeichspisaneobserwacje,
przemyśleniaiwykreowaneHprawdy”stałysięswoistąHbibliotekąinformacji”.Przeformułowując
myślSaidaporazkolejny,możnapowiedzieć,żestworzylionidepozytoriumzestawówgotowych
pojęć,wktórychHwyjaśniajązachowanieorientalczyków[Górali-przyp.aut.],wyposażająichw
określonąmentalność,genealogię,klimatduchowy[...]pozwalajązarazemEuropejczykom
[inteligentom-przyp.aut.]traktowaćludziOrientu[Górali-przyp.aut.]jakozjawiskoo
pewnychtrwałych,regularnychcechach”(tamże,s.76).Ichdziełoto,jakpiszeKubaSzpilka,
Hpięknewspomnienia,wzorotwórczamatryca,mitotwórczaopowieść,prawdziwszaodprawdy”
(2014,s.237).Byćmożenieuświadamiana,alewtejopowieścikryłasięjednakprzemoc
symbolicznapolegającanatym,żeprzyjeżdżającynaPodhalepanowiedysponowaliHjedynym
lustrem,wktórymludmożesięprzejrzeć,zobaczyć,próbowaćzrozumieć.Tuskrywasię
podległość,niższość,nie-samodzielność”(tamże).NiebyłobyGóralibezpańskiejonichnarracji.
Jeślizałożymy,żezjawiskopodhalanizmu(nawzórorientalizmu)rzeczywiściemiałomiejsce
podTatrami,żebyłoHzespołempraktykdyskursywnych”,zapomocąktórychinteligencja
konstruowaławyobrażonePodhale,iżeopierałosięnadychotomicznymzestawianiui
kontrastowaniuHnas”iHich”(Buchowski2008,s.98),totrzebateżzauważyćjednąfundamentalną
zasadę,wyróżniającątakpojętyruchnatlepozostałychHdominacji”.OtóżobrazGóralaniebył
odwrotnymobrazeminteligencji,leczraczejjejwizerunkiemidealnym.Góralurastałdorangi
wzoru,doktóregomypowinniśmydążyćiktórywyznaczaływszystkiewymienionejużatrybuty
-nieskażonacywilizacjąbliskośćnatury,zachowaniearchaicznych,awięcczystonarodowych
(polskich)przymiotów,siłaihartducha,aprzedewszystkimumiłowaniewolnościigotowośćdo
walkionią.Celem,którystawialisobiegóraloznawcy,niebyłazaśkulturowadominacja(choć
możnabysięzastanowić,czynieokazałasięskutkiem),leczwyniesieniegóralszczyznydorangi
kulturynarodowej.Podhalanizmnigdyzatemniemiałsięstać(isięniestał)widmem,Hktóre
straszyludzkieumysłyisłużyjakonarzędziewzmagającespołecznedystynkcjewpoprzekgranic
państwowych”(tamże,s.99).WynalezionePodhalebyłowynalazkiemidealnym.Tojednaknie
obrazodwrotny,aleobrazidealny-Góralstawałsiętakim,jakimwszyscyPolacywówczas
powinnibyć.
WolnyGóraldziałałipóźniej-wczasieIIwojnyświatowejswoimibohaterskimiczynami
wsławilisiępodhalańscykurierzy,krążąonichlegendyprzypominającetezbójnickie.Nawet
niechlubnyepizodGoralenvolkumożebyćodczytywanyjakowyrazskrajnegosamouwielbieniai
góralskiejwiarywbycieludemwyjątkowym,wybranym.WPRL-uidealniGóralestalisię
niepokornymiprzeciwnikamizniewalającegosystemuichoćmożeniewystępowaliprzeciw
podhalanizmzdobyłsobiewtamtymczasiedwóchkolejnychpiewców-księdzaJózefaTischnera
ipapieżaJanaPawłaII-którzyprzecieżprawdziwieGóralikochali.PapieżPolak,choćsamnie
pochodziłzPodhala,dokońcaswojegożyciahołubiłGórali,przyjmującichwWatykanie,
deklarującswojeprzywiązaniedoTatrimieszkańcówpodtatrzańskichmiejscowości,śpiewającz
19
