Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
myślinieprzygniecionej,wesołej,nieznękanejniepowodzeniami,boteniesusząmumózgu”-
pisałLudwikKamińskivelKamieńskiwNajdawniejszejmonografiietnograficznejPodhala(1992,s.
3).Nadtojeszczeludtatrzańskiwoczachówczesnychludoznawcówbyłśmiałyiznałswojąsiłę:
HPodhalaniecnieboisiępanaaniHjegomości-księdza”,bogdybynadnimprzewodzićchcieli,to
Hweźniesikiyrecke,porubieimkości”H(Kantor1920,s.186).Podobnepoglądywynikałyzjednej
stronyzprzyjętychidei,zdrugiejzaś-zpowielaniaróżnychnieprawdziwychinformacji,jak
choćbytejonieobecnościnaziemiachpodhalańskichpańszczyzny(por.Kroh2002,Tylkowa
2010).Natejpodstawietworzonozkoleinastępnemity,które,nawetjeślipierwotniebyłyniczym
innym,jakliterackimifikcjami,przekuwałysięwHprawdę”powszechniewyznawaną.
DoskonałymprzykłademnapotwierdzeniemoichsłówjestscenazPotopuSienkiewicza,wktórej
GóralebohaterskoratująprzedSzwedamikrólaJanaKazimierza.Krohpisze,żeHniejeden
miłośnikregionudowodzizpasją,żeowagóralskaodsiecztonajszczerszaprawda,słuszny
powóddoregionalnejdumy.Takprzecieżopowiadalidziadowie.Owszem:wlatach20.i30.XX
wieku,gdyzwolennicyochronyprzyrodyżądaliograniczenianadmiernychwypasówwTatrach,
PodhalaniepowoływalisięnaprzywilejeJanaKazimierza,wdzięcznegozauratowanieżycia,
przywołującPotopjakodowód”(2002,s.162).Góraleopisywanibylinietylkojakoherosi,jako
witkiewiczowscyHnadludzie”,lecztakżejakowcielenienajprawdziwszych,idealnychPolaków.
HZachwytdlagóralskiegofolkloru,pasterskiegotrybużycia,zbójnickielegendyHarnasiów
uczyniłyGóralakwintesencjącechpozytywnych,wiązanychzesłowemPolak.Polakjak
wiadomo,miłujeniezależność.Góral,będącykwintesencjąpolskości,kochająnajbardziej”
DodatkowymiargumentamiprzemawiającymizaprzewagąGóralinadpozostałymiHdólskimi”
chłopamibyłakwestiaudziałujednychidrugichwpowstaniuchochołowskimzjednejstronyi
rabacjigalicyjskiejzdrugiej.Zwyklichłopiokazalisiękrnąbrniinienawistni,niezdolnido
zrozumieniasprawwyższejnarodowejwagiidostanięciapoodpowiedniejstronie.Górale
przeciwnie,gdytrzebabyło,stanęlidowalkizaustriackimzaborcą.HKsiądzJózefStolarczykw
swychpamiętnikachpisze,iżjednymzpowodówjegoprzyjazdudoZakopanegobyływłaśnie
wydarzeniaz1846roku,poktórychHkażdy,osobliwiemłody,czułwstrętdoluduznizin,którysię
w1846rokutakwielkichzbrodnidopuścił”,wprzeciwieństwiedoGórali,którytoludwtedyHze
swejłagodnościzasłynął”.WrelacjachprezentowanozarównocodziennebohaterstwoGórali,
widocznewichżyciu,jakiprzypominanosobieichbohaterstwozczasównajazduszwedzkiegoi
rozpoczęcieprzeznichpowstaniemchochołowskimWiosnyLudównaziemiachpolskich”
(Radziszewska2009,s.58).
Mitgóralskijestpięknyiwciążkrzepipolskieserca.Jednakmimopokusyprzyjęciagozadobrą
monetę(czyliprawdę)wartosięzastanowić,czymieszkaniecTatr,ojakimczytamywtekstachz
XIXipoczątkuXXwieku,wogólekiedykolwiekistniał,ajeśliistniał,toczyodzawsze.Jajestem
skłonnaprzyjąćzałożenie,żeHGóral”stałsięHGóralem”,HPodhale”-HPodhalem”,a
Hgóralszczyzna”-Hgóralszczyzną”dopierowtedy,gdyzostałyoneodkryteprzezHnas”-
miejskichinteligentów,romantycznychpatriotów,Hrzeszezapaleńców”.HGóral”stałsię
HGóralem”wtedy,gdyjegoobyczaje,architektura,sztuka,muzyka,charakteriwyglądzostały
zbadane,aprzynajmniejopisane.To,czymbyłoPodhalewomawianymtuokresie,przypomina
miopisywanąprzezEdwardaSaidakwestięegipskościEgiptuwpoczątkachXXwieku(1991).
Wedługniegodlaówczesnychbrytyjskichpolityków(naczelezArthuremBalfourem-brytyjskim
przywódcąPartiiKonserwatywnej,premierem,apóźniejministremsprawzagranicznych)Egipt
niebyłniczymwięcejniżHbrytyjskąwiedząoEgipcie”.Wydajemisię,żezpodobnąkwestią
mieliśmydoczynienianaPodhalu.ParafrazującwnioskiautoraOrientalizmu,możnazaryzykować
stwierdzenie,żePodhaleniebyłoniczymwięcejniżinteligenckąwiedząonim,żetointeligencka
wiedzaoPodhaluwykreowałaGóraliiichświat(1991,s.74).Wtymsensie,moimzdaniem,cały
ruchludoznawczy,folkloryzmiszczególniepodhalanizmmożnanazwaćwewnętrznym,swojskim
18
