Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Doświadczenieestetyczneadoświadczeniefilozoficzne
29
porządkujemyiprzetwarzamy
.Uważamjednak,żetakierozumienie
doświadczenia,jakototalnegoprocesuzmianywszystkichparametrów
naszejsytuacjipoznawczej,niejestpoprostuodrzuceniemKartezjań-
skiego,KantowskiegoiHusserlowskiegotranscendentalizmu,leczra-
czejradykalizacjątkwiącegownimimplicitepojmowaniadoświadczenia
jakostrukturyzasadniczootwartej:jakoprocesu,wktórymzarówno
świat,jakimy
,którzygodoświadczamy
,dopieropowstajemy
.
Podrugie,kiedymówięodoświadczeniujakoobejmującymkażdo-
razowopewnąodpowiedźnastanyrzeczywświecie,odwołujęsiędo
skojarzeńzwiązanychzjęzykiemikomunikacją,zdialogiemmiędzy
namiarzeczywistościąwokółnasiwnassamych,zprocesem,wktórym
wydarzasięcoś,nacochcemy
,nacowypadałobylubnacomusimy
odpowiedzieć.Myślącoczynnościodpowiadaniajakoakcieniereduko-
walniejęzykowym,mamyzazwyczajnamyślitakże–amożeprzede
wszystkim–to,iżjesttoaktzistotyswejpojęciowy
.Takwłaśnieprzed-
stawiasięrzeczzpunktuwidzenianowożytnegopojęciadoświadczenia,
któremożnawręczinterpretowaćjakopostępującąkrytykęielimina-
cjęwszelkiejbezpośredniości,rozumianejjakoto,codane,niezależnie
odwszelkiejkonceptualizacji.Zgodnieztakimrozumieniemdoświad-
czeniajestonodokonaniemzasadniczopojęciowym–czymś,corobią
pojęcia,awkażdymrazie,comyrobimyzaichpomocą.Tutajprzeciw-
nie–proponujęspojrzećnadoświadczeniejakonacoś,codziejesięzpo-
jęciami,jakonacoś,coświatznimirobi.Toprawda,żeitutajpojęcia
stanowiąkonieczny
,rzecmożna–transcendentalnywarunekmożliwości
doświadczenia.Dopókijednakowotranscendentalnewarunkowaniedo-
świadczeniaprzezpojęciarozumiemyjakojegodeterminująceokreślanie,
projektowanieizgóryorganizowaniejegomożliwejstruktury
,dopóty
istotadoświadczeniawłaśnienamumyka,apodjegonazwąmyślimy
oczymś,cojestjedyniejegobardzoszczególnym,adotegoniezbytinte-
resującymfilozoficznieprzypadkiem.Myślimywtedybowiemosytuacji,
wktórejdoświadczenie,np.percepcjazmysłowa,ukazujenamwyłącz-
niecoś,comieścisięwpewnychzgórywytyczonychgranicachtego,
comożliwe;inaczejmówiąc,wgranicachposiadanychprzeznaspojęć.
Tymczasempojęciasąwarunkiemmożliwościdoświadczenia,głównie
wtymsensie,żebeznichniemiałobyonoczegozmieniać.Trafiałoby
wpróżnię,albo–cochybajeszczelepiejoddajeowąewentualność–od-
ciskałobysię(namodłęarchaicznego,przednowożytnegoempiryzmu),
wplastycznejjakwosksubstancji,wktórejzracjibrakujakiejkolwiek
