Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
12
1.Podatkiizachowaniapodatników
publicznym.Naziemiachpolskichpodatkiistniałyjużwśredniowieczu,napo-
czątkuwformieświadczeńrzeczowychiosobowych.Najstarszympodatkiem
byłydaninypobieranewformierzeczowej(np.miód,skóry),następnieludność
byłazobowiązanatakżedoświadczeniaposługosobistych,jednakżenakładane
obciążeniamiałycharakterdoraźnyirozproszony.Początkowowszelkieświad-
czeniauzyskiwaneodludumiałyoparciewtzw.prawieksiążęcym,wywodzącym
sięzokresurodowo-plemiennegonaziemiachpolskich(Walczak,2003).
Pobieraneprzezrządzącychpodatkiodsamegopoczątkusłużyłyrealizacji
celówocharakterzefiskalnym,gospodarczym,socjalnymipolitycznym.Roz-
poczęciepobieraniapodatkówprzezwładcówniebyłozwiązanezpowstaniem
pierwszychteoriipodatkowych;ówcześnimyślicielerównieżniepoświęcali
zagadnieniompodatkuisystemupodatkowegodużejuwagi.Wieluwspółcze-
snychautorówsądzijednak,żenależyteudokumentowaneformypobierania
świadczeńnarzeczwładcytraktowaćjakogenezępóźniejszychsystemówpo-
datkowych(Gajl,1992;Walczak,2003;Dolata,2009).Średniowiecznesystemy
podatkowebyłybowiemrozbudowane,uwzględniałyszerokizakresprzedmio-
towyopodatkowania(majątek,obrót,dochód).Wprowadzonozróżnicowane
stawkipodatkowe,opracowanoprocedurępoborupodatkuorazistniałyin-
stytucjenadzorupodatkowegoiodwoławczadlapodatników.Wtamtym
okresieobowiązywałyrównieżulgiizwolnieniapodatkowepozwalającena
zmniejszeniewysokościpłaconejdaninyorazokreślonominimumwolneod
podatku,awięcwartośćdochodu,któryniebyłobjętyobowiązkiempodatko-
wym.Wstarożytnościnastąpiłatakżezmianasposobupoborupodatku-wraz
zupowszechnieniemsięmonetświadczeniarzeczowezastąpionopodatkiem
wformiepieniężnej(Dolata,2009).
Rozwójsystemówpodatkowychorazznaczeniepodatkówdlafunkcjono-
waniapaństwaprzełożyłysięnazainteresowanietąproblematykąteoretyków
myśliekonomicznej.PowstałewXVIIorazXVIIIwiekuszkołyekonomiczne
podejmowałykwestiępodstawyopodatkowania,awięcwielkościwyrażonej
wjednostkachpieniężnychlubnaturalnych,odktórejliczonajestwysokość
podatku,rodzajupodatków,którepowinnybyćpobierane,jakrównieżkon-
strukcjisystemupodatkowego.Przedstawicielejednejzczołowychwówczas
szkółmyśliekonomicznej-merkantylizmu-wskazywaliprzykładowona
koniecznośćrozwojuprzemysłuorazprzeznaczaniawpływówzpodatkówna
realizacjępożytecznychspołeczniecelówizadań.Postulowaliprzewagępodat-
kówpośrednichwsystemiepodatkowym,cowpraktyceoznaczałokorzystanie
zróżnegorodzajuopłat,ceł,mytorazakcyz.Dążeniedowprowadzeniawgo-
spodarcepodatkówpośrednichwynikałozjednegozpodstawowychzałożeń
merkantylizmu,mówiącegoododatnimbilansiehandlowym,awięceksporcie
przewyższającymimport,jakogłównymźródlebogactwadanegopaństwa.Tho-
masHobbes,przedstawicielangielskiegomerkantylizmu,wskazywałrównież
