Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Politykamieszkaniowawlatach1944–1989
nychnatencelwpaństwowymplanieinwestycyjnym.ZadaniaZORdotyczyłypo-
litykibudowlano-mieszkaniowej,wykonawstwabudowlanego,podziałuwybudo-
wanychzasobóworazeksploatacjiosiedli.ZOR-ymiałyzająćsiębudowąnowych
osiedlimieszkaniowych.WtensposóbpróbowanoograniczyćDgettabranżowe”–
strukturyobsługującewyłączniepotrzebyposzczególnychprzedsiębiorstw,budu-
jącenierzadkorelatywniebardzoluksusowemieszkaniadlaswoichpracowników,
przyjednoczesnymbrakumożliwościzaspokojeniapotrzebprzedstawicieliinnych
profesji.Naciskresortówniecozmieniłtękoncepcję.Lobbypromującebudownic-
twopatronalne,szczególnierozwiniętenaŚląskuwzwiązkuzrepatriacjągórników
zkrajówzachodnichikoniecznościązapewnieniaimmieszkań,okazałosięnatyle
wpływowe,żewymusiłotworzeniedyrekcjiresortowychZOR23.
StworzenieZORorazzakończenieokresuodbudowy(remontów)spowodowało
likwidacjęprywatnychprzedsiębiorstwbudowlanych;przetrwały(ztrudem)jedy-
niemałezakładyrzemieślnicze24.
3.POLITYKAMIESZKANIOWALAT1950–1955
Zakończenieokresuodbudowyzjednejstrony,orazpostępującawprzyspieszo-
nymtempiestalinizacjasystemuwładzyzdrugiej,tworzyłynowewarunkidlabu-
downictwamieszkaniowego.Widocznymsymptomemtychprzemianbyłowzmian-
kowanejużwcześniejutworzenieZOR,od1stycznia1951r.przemianowanegona
CentralnyZarządBudowyMiastiOsiedliDZOR”–CZBMiODZOR”.
Zgodniezobowiązującadoktryną–jaktwierdziznawcatejproblematykiJerzy
Cegielski–potrzebymieszkaniowetraktowanebyłyniejakoprodukcyjne,lecznie-
produkcyjne,tzn.konsumpcyjne.Czynionotakmimotego,iżbudowanewówczas
mieszkaniaiosiedlamiałycharakterurządzeńpatronalnychiwlicznychprzy-
padkach(osiedlaprzyfabrycznezamiejskie)stanowiłyorganicznączęśćzakładów
przemysłowych,koniecznądlauruchomieniaisprawnegoprzebieguprocesupro-
dukcji.Efektemtakiegorozumowaniabyłopostępującyniedobórmieszkań–pla-
noweDzwichnięcie”proporcjiwnakładachinwestycyjnychDnieprodukcyjnych”
(mieszkalnictwoorazzwiązanaznimgospodarkakomunalna)wstosunkudofa-
woryzowanychinwestycjiprodukcyjnych25.Taichmaksymalizacjazjednejstrony,
aminimalizacjakosztówinfrastrukturyzdrugiej,dokonywanaprzeznieograni-
czonąrygoramidemokracjiwładzę,uzyskaławliteraturzenaukowejokreślenie
Dniedourbanizacji”(underurbanisation)26.
Począteklatpięćdziesiątychwyróżniałsięrównieżnowymikoncepcjamiar-
chitektonicznymiwbudownictwiemieszkaniowym.Oznaczałonprzedewszyst-
kimzerwaniezideąosiedlajakojednostkimieszkaniowej,cowpolskiejtradycji
urbanistycznejbyłotraktowanejużprzedwojnąjakoistotnawartość.Jejkrytycy
twierdzili,żeprowadzionadorozpraszaniazabudowy,dodezurbanizacjiimar-
notrawieniaśrodkówinwestycyjnych,dopozbawieniazabudowymieszkaniowej
formmonumentalnych,którewinnybyćideowymwyrazemnowegoustroju.
Osiedlespołeczne,zdaniemkrytyków,prowadziłodorozbiciamiastanaparty-
kularnegrupymieszkańców,podczasgdyjegozadaniemwinnobyćjednoczenie
23J.Cegielski,Przełomł,op.cit.,s.36.
24J.Goryński,Zarysł,op.cit.,s.56.
25J.Cegielski,Przełomł,op.cit.,s.68–72.
26M.Okólski,Demografiazmianyspołecznej,Warszawa2004,s.198.
36
