Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Podziękowania
Pracatapowstawaławciąguwielulat.ZajmującsiędziejamiPoloniiamerykańskiej,
apóźniej,szerzej,migracjamizziempolskichwprzeszłości,starałemsięwykorzysty-
waćrozmaitewątkiporównawcze.Wstępowałempowolinacorazbardziejrozległe
wody,uświadamiającsobie,jakbardzopolskiewątkistanowiłyczęśćifragment
znacznieszerszejpanoramy.MigracjePolaków,fenomenznany,staryiwciąż–amoże
teraznajbardziej!–aktualny,niebyłyaniniesąwyjątkowe.Wędrówkiludzi(często
niewidoczne,przemilczane,zapomniane,ignorowane)stanowiłynieodłącznączęść
europejskichdziejów.Sątychdziejówkośćcem.Odtysiącleciaconajmniejmigracje
nietylewywieraływpływ,ilepoprostuformowałyobliczenaszegokontynentu(iin-
nych)orazspołeczeństw.Gdysobietouświadomiłem,zdecydowałemsiępokazaćową
mozaikęscenariuszy,możliwości.Zjawiskawystępującenaziemiachpolskichstano-
wiłypewienfragmentprocesówpowszechniejszych.Cowięcej–dziś„twierdzaEuro-
pa”zdajesięzapominać,żesamaufundowanajestdziękiwędrówkomludzi.Ioczywi-
ściemigracjeEuropejczykówstworzyływieleinnych,jużzaoceanicznychspołe-
czeństw.Takczyinaczej,Europabyławruchuodzawsze.Rozmaitebyłypowodytych
przemieszczeń,zagmatwaneprzyczynynigdyniedadząsięwhistorycznejrzeczywi-
stościwyraźnieiściślepooddzielać.Jedneruchyprzeradzałysięwinne.Zawszejed-
nakwpisywałysięwgospodarczą,społeczną,politycznątakże–historięEuropy.Roz-
ważaniakończęwroku1914,jestembowiemprzekonany,żechoćmigracjetrwały
nadal,nawetzwielokrotnione,miałyjednakpoWielkiejWojniewyraźniewieleinnych
niżpoprzedniorysów.Niepomierniewiększąrolęodgrywałwnichnaprzykładprzy-
mus,politykapaństw(nawielupłaszczyznach)wyciskałananichwiększeniżdotych-
czaspiętno.
Wporuszaniusięwgąszczuzjawiskifaktówpomagalimiinni,znaniimniejznani
autorzyorazprzewodnicy.LesliePageMochzMichiganStateUniversitystałasię
przewodniczkąnajważniejszą,częśćhistorii,októrejpiszę,opisywałaiona.Donna
R.Gabacciaodkrywałaminietylko–jakżeważny–przypadekwłoski,lecztakże
perspektywęspojrzeńszerokichiporównawczych,DirkHoerderpowiódłmnierozma-
itymi–mikro-imakroszlakami,bywreszcieuświadomić,żedziękimigracjomkultury
pozostawaływkontaktachprzezconajmniejmilenium.JaniLeoLucassenowiezkolei
uświadamialimi,jakbogateisplątanesądziejewędrówekeuropejskichwskalimezzo.
Byłotyluinnychprzewodników,tyluinnychstawiałonowedrogowskazy.Niepodobna
ichwyliczyć.Aletoim–lekturomichdzieł,rozmowomznimi,dyskusjomczysłu-
chaniuichjedynie–pracatazawdzięczaswenarodziny.
