Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
kiśinnymateriałzidentyfikowanowperforowa-
nychmuszlachnapołudniowoafrykańskimstano-
wiskuBlombosimarokańskimTaforalt(d’Errico
etal.2005,2009,videWadley2010).Zkonkre-
cjiżelazistychwykonywanotłuczki(Sibudu,Połu-
dniowaAfryka)(Sorianoetal.2009,videWadley
2010).„Ochrą”znaczonomiejscauderzeńnabry-
łachkrzemienia(stanowiskaschyłkowegopaleoli-
tuterenuPolski)(Sulgostowska2005,139).
Czerwonesurowceżelazistepozostawiającza-
sempoeksploatacyjneśladynapowierzchninarzę-
dzi.Przykłademsąkościaneirogoweprzedmioty
służącedoeksploatacjiczerwonejterrarosyzkie-
szeniowychipokrywowychskupieńwdolomi-
tachwmiejscowościLovasnadBalatonem.Ak-
tywnośćgórniczawtymmiejscujestdatowanana
górnypaleolit(Dobosi2006).„Ochra”stanowiła
wypełniaczwklejachroślinnych(stanowiskapo-
łudniowoafrykańskie)(Wadley2005),którychre-
cepturyprawdopodobniebyłyzróżnicowane(Lom-
bard2007).Czerwonymproszkiembyływypełnio-
nejamy(np.wprzywoływanymstanowiskuDzie-
rzysław-35)lubpokrywanewarstwysedymentu
[np.magdaleńskiestanowiskoGönnersdorf(Bo-
sinski1979),graweckiestanowiskoSungir(Ko-
złowski2004,410)].„Ochry”uważasięzaszeroko
stosowanedowyprawianiaskór(Adoiun,Plisson
1982).Wadley(2010)zidentyfikowałanietypowy
kontekstobecności„ochr”nastanowiskuSibudu
(PołudniowaAfryka;MSA):byłyonerozcierane
naspetryfikowanympodłożudużowcześniejszego
ogniskaiznimsamymniemiałynicwspólnego.
Należymiećnauwadze,żenastanowiskachar-
cheologicznychmogąpojawiaćsięsurowce,których
sposóbobróbkimożebyćbardzospecyficzny,wyni-
kającyzzaistnieniajakiejśbardzowąskiejpotrzeby.
Przykładem(niedotyczącym„ochr”,takibowiem
niezostałjeszczeudokumentowany)sąkrzemien-
nenarzędziasiekierowateznalezionewkontekście
górnegopaleolitutylkonastanowiskuNazletChater
wEgipcie-przypuszczalniewykorzystywanebyły
onewkopalnikrzemieni(Kozłowski2004,372).
Zastosowaniaczerwonych
związkówżelaza–danehistoryczne
ietnograficzne
Poniżejzaprezentowanozastosowaniaczer-
wonychsurowcówżelazistychwkontekściehisto-
rycznymietnograficznym-wartojemiećnauwa-
dzedlaposzerzeniamożliwościinterpretacyjnych.
„Ochra”powszechnieużywanabyładorytual-
negomalowaniaciał,np.wrytuałachdziewictwa
12
imałżeństwaplemiona!Kung(Wadley2005,588).
Dlaochronyprzedchłodemmieszanojąztłusz-
czemzwierzęcymuIndianZiemiOgnistej(http://
mi-chile-querido.blogspot.com/2008_04_01_ar-
chive.html),dlaochronyprzedgorącemstosowa-
nabyławmieszaninieztłuszczemzwierzątprzez
australijskichAborygenów(Jercheretal.1998)
iwewspółczesnejNamibii(Hansen2011).Współ-
cześnimieszkańcyEtiopiibarwiąwłosy„ochrą”
(zob.fotografięnaokładce),zapewnedlaochrony
przedinsektami.
NaBliskimWschodzieróżnenarzędziaprze-
chowywanowskórzanychmieszkachimpregnowa-
nych„ochrą”(Buller1988,videWadley2005,591),
przedmiotyskórzanebyłybarwione„ochrą”wple-
mieniu/Xam(Namibia)(Bleek,Lloyd1911,vide
Wadley2005,589),IndianieGuanaco(Argentyna,
Techuelches)wyprawialiskóryzzastosowaniem
„ochry”itłuszczu(Audouin,Plisson1982,57),
płótnażaglowejeszczewlatach30.XXw.nasą-
czanebyły„ochrą”(Mowat1974),wXV-wiecznej
Flandriiszorstkąwełnęosnówtapiseriigruntowa-
no„ochrą”(Chevalier2004).WspółcześniewNo-
wejGwineiochraniasięprzedgniciemdrewnia-
neprzedmioty,pokrywającjezawiesinąz„ochry”
(DziałEtnograficznyMuzeumNarodowegowKo-
penhadze).Dodzisiaj„czerwonaglinka”jestfarbą
wykorzystywanądoozdobyzewnętrznychelewacji
iwewnętrznychścianbudynków.Aborygenisto-
sowalidoniedawna„ochrę”jakomaśćnasiniaki,
ranyiopuchlizny4.Przedmiotyzniejuformowane
byłyzabawkamidladzieci,byłagotówką,wreszcie
miałaznaczeniemagiczne:zjejpyłuformowano
bryłkiospecjalnymznaczeniu(Jercheretal.1998).
„Ochrą”malowanoprzedstawienianapo-
wierzchniachszamańskichbębnów(DziałEtno-
graficznyMuzeumNarodowegowKopenhadze),
niewykluczone,żezaznaczanoniąfragmentyskór
przeznaczonedoszyciaubrań(jakczyniątokre-
dąwspółczesnekrawcowe).Nienależywyklu-
czaćdziałańzwiązanychzbarwieniemwłókienro-
ślinnych(Kvavadzeetal.2009),cojestmożliwe
wzwiązkuzadsorpcyjnymiwłasnościamizwiąz-
kówżelazawobecniektórychgrupbarwnikówro-
ślinnych(Sahaetal.2011).
Opróczmineralnychczerwonychsurowców
żelazistych,októrychmowawniniejszejpracy,na-
leżymiećnauwadze,żeczerwień,nawetspołecz-
nościdawnych,pochodzićmogłazsubstancjiro-
ślinnychlubzwierzęcych(Pyattetal.2010).
4Autorkastwierdziłaosobiście,jaksilnejestściągające
działanie„czerwonychglinek”naopuchliznywywołaneuką-
szeniamiowadów.
