Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
jestmożliwadoustalenia.Wszczególnychprzy-
padkachwidentyfikacjiskałymacierzystejpomoc-
nemogąstaćsięmikroskamieniałości.
Cechądystynktywnądlaokreśleniapochodze-
niamożebyćskładchemicznykryształówhema-
tytuorazskładchemicznydrobnodyspersyjnych
związkówżelazaznanychzeswoichwłaściwości
adsorpcyjnychdlaniektórychpierwiastków,np.dla
arsenu(Cornell,Schwertmann2003,165,265,283,
468)1.Składchemicznyjestnajczęściejobecnie
stosowanąmetodądlarozróżnianiaiwskazywania
pochodzeniaczerwonychprzedmiotówżelazistych.
Problemybadańpochodzenia
„ochr”
Problememprawiezawszepomijanymwpra-
cachdotyczącychbadańproweniencjijakichkol-
wieksurowcówjestzakresmożliwościporówna-
niadanychuzyskanychzbadańzabytkówiprób
znaturalnychodsłonięć.Wprzypadkuanalizche-
micznychitowarzyszącychimanalizstatystycz-
nychwzględniełatwookreślićstopieńpodobień-
stwaobydwugrupwramachprzyjętegoprzedzia-
łuufności.Wewszystkichinnychprzypadkachto
„przełożenie”jesttrudniejsze.Niepewnościinter-
pretacyjnewynikajązsytuacji„ukrytej”wnastę-
pującychobszarach:przetworzeniuartefaktu,spo-
sobieopróbowaniazarównoskały,jakimateriału
zestanowiska,odnalezieniuwspólnychdlazabytku
ipróbkireferencyjnejcechdystynktywnych,zasto-
sowaniuadekwatnychmetodbadańorazinterpreta-
cjiwyników.
Przetworzenie.Niektóreartefaktykamienne
mogłyzostaćprzetworzonelubulecwietrzeniu
wstopniuutrudniającyminterpretacjępochodzenia
surowca.Tauwagadotyczytakżeprzedmiotówwy-
konanychzczerwonychsurowcówżelazistych,aro-
dzajeprzetworzenia,jakienależybraćpoduwagę,
toucieranie,przepalanie(przegrzewanie),oczysz-
czanie(usuwaniegrubszychfrakcji;ręczne,przez
płukanie),mieszaniezinnymisurowcamiżelazi-
stymi,mieszaniezinnymisubstancjami(np.tłusz-
czami,woskiem…).Przetworzenienieeliminu-
jecałkowiciemożliwościokreśleniapochodzenia:
cechymineralogiczneipetrograficzneartefaktu
wróżnymstopniu„reagują”natenzabieg(zabie-
gi).Niezmieniasięnaprzykładwielkośćkrystali-
tówhematytuporelatywniekrótkotrwałym,nawet
kilkugodzinnymucieraniu(Lemine2009).Wmiarę
1Zwłaszczażedesorpcjazarównoanionów,jakika-
tionówniejestnigdycałkowita(Cornell,Schwertmann2003,
264,283).
możliwościnależyjednakunikaćbadańpowierzch-
niowychczęścizabytków.Temuetapowipracyto-
warzyszyniepewnośćwynikającazograniczo-
nejznajomościzwyczajówprzetwarzaniasurowca
wkręgachspołecznościpaleolitycznych.
Opróbowanie.Wpracacharcheometrycz-
nychsposóbopróbowaniajestzregułypomijany.
Tymczasemproblempobraniareprezentatywnych
próbdotyczyzarównoartefaktów,jakinatural-
nychsubstancji.Liczbapróbpowinnaumożliwiać
obserwacjęzmiennościwewnątrzgrupowej,statys-
tycyproponują30(np.Drennan2009),minimum
kilkanaście(Tycot2004,416).Zwyklejednakba-
danapopulacjajestmniejsza(np.Mooneyetal.
2003;Šťastnd,Přikryl2009).Wodniesieniudoar-
tefaktówliczbapróbzależyodliczbyprzedmio-
tównastanowisku[np.nastanowiskuKebliceod-
nalezionotylkojedenczerwonyartefaktżelazisty
(Vencl1992)]iodmożliwościpoddaniaichbada-
niom.Liczbapróbpowinnatakżewynikaćzestop-
niazmiennościmateriału.Dlamateriałuniehomo-
genicznegomusibyćonawiększaniżdlahomoge-
nicznego,alekonkretnewartościmuszązostaćwy-
znaczoneindywidualniedlakażdegoprzypadku.
Sposóbopróbowaniazłoża/wystąpieniapowi-
nienwynikaćzeznajomościjegozmienności(por.
np.Nieć1990).Wpraktyce(Nieć1990)dlaokre-
śleniarodzajuzmiennościzłoża/wystąpieniapo-
trzebnajestdużaliczbaprób.Tylkowniewielu
przypadkach(tychdotyczącychzłóżoznacze-
niuekonomicznym)istniejądanedotyczącestop-
niairodzajuzmiennościzłóżiwystąpień.Wpo-
zostałychtrzebapolegaćnaprzybliżonychoszaco-
waniach.Zmiennośćmożedotyczyćkilkucechlub
jednejcechy.Możebyćtotakżezmiennośćwtórna,
np.wskutekadsorpcjipierwiastkówmetaliciężkich
napowierzchnizwiązkówżelazawywołanejczyn-
nikamiantropogenicznymi.
Pomijającproblemkosztów(nierzadkoklu-
czowy),nawetprzynajlepszymmożliwymrozpo-
znaniupotencjalnejbazysurowcowejpraktycznie
niemożliwejestsięgnięciedozłożawtymsamym
miejscu,wktórymeksplorowanosurowieckil-
ka,-naście,-dziesiąttysięcylattemu.Niepewność
wzrasta,gdynastanowiskuzastosowanyzostałsu-
rowiecpochodzącyzezłożawtórnego,przemiesz-
czonywskuteknaturalnychprocesówgrawitacyj-
nych,fluwialnych,fluwioglacjalnychiglacjalnych.
Wspólnecechydystynktywne.Cechydys-
tynktywnepoddawaneporównywaniumusząbyć
oznaczalnewsurowymmateriale,wartefakcieoraz
wmikroartefakcie.Dlamateriałuhomogenicznego
procesidentyfikacjisurowcanapodstawiecechy
lubgrupycechjestrelatywniemałoskomplikowa-
17
