Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
28
MichałWarchala
dostępnehistorycznemu,socjologicznemuifilozoficznemubadaniu,azatem
próbazrozumienia,czymjestprocesracjonalizacji,jestrównocześniepróbą
zrozumienia,naczympolegaspecyfikazachodniejformacjicywilizacyjnej.
TęzasadnicząosnowęprojektuWeberamożnarozłożyćnakilkaelemen-
tów,zktórychkażdywprowadzadoniejnowewymiary,komplikująccoraz
bardziejcałykonstrukt.PierwszymelementemjestzarysowanawUwagach
wstępnychdoDziełzebranychzsocjologiireligiiogólnacharakterystyka
zachodniejracjonalności,dlaktórejegzemplifikacjeWeberodnajdujena
rozmaitychobszarachkultury:odbudownictwadomuzyki,zeszczególnym
jednakuwzględnieniemstylugospodarowania,czylinowoczesnegozachod-
niegokapitalizmuopartegonawspomnianymwyżejmechanizmieBetrieb
12
.
Rozprawaoetyceprotestanckiejdodajedotegohistorycznąanalizęwytwa-
rzaniasięracjonalnegostosunkudoświata(jegonodczarowania”)podwpły-
wemoddziaływaniakalwińskiejreligijności,którejjądrostanowiąideeabso-
lutnietranscendentnegoBogaipredestynacji.Wymiartypologicznyobecny
wUwagachwstępnychzostajewięcuzupełnionyowymiarrealnegoprocesu
historycznego,jakrównieżprocesurozwojuideireligijnych.Tamodelowa
poniekądanalizaokazujesięjednaktylkofragmentemszerszejwizjihisto-
rycznejewolucji,którąwprowadzająrozprawyonreligiachświatowych”:
jużwewprowadzeniudonichWebersygnalizuje,żekorzenieracjonalizacji
(wsensiezarównoimmanentnejlogikirozwojuideireligijnych,jakiewolu-
cjirelacjimiędzyreligiąanświatem”)leżąwodległejprzeszłości,arozwój
religijnościprotestanckiej,któraprzyczyniasiędopowstaniakapitalistycz-
nejracjonalności,stanowijedyniezwieńczenietegoprocesu
13
.Jednocześnie
rozprawyowielkichreligiachwprowadzająwymiarporównawczy,umoż-
liwiającybardziejprecyzyjnerozumieniezarazemspecyfikiZachodu,jak
iczynników,któreuniemożliwiłycywilizacjomniezachodnimwkroczeniena
tęsamą,coZachód,ścieżkęrozwoju.DodatkowoEtykagospodarczareligii
światowychwprowadzanajbardziejbodajenigmatycznywymiarWeberow-
skiegomyśleniaoracjonalności,któryjednak,jakzobaczymy,będzieistot-
nyzarównoprzyomawianiuznaczeniaimiejscasocjologiireligiiwcałości
dziełaWebera,jakiprzybardziejszczegółowejanaliziejegowywodówna
tematislamu-topodkreślanyzwłaszczaprzeznowszychbiografów,takich
12Por.M.Weber,Uwagiwstępne,[w:]Etykaprotestanckaaduchkapitalizmu,dz.cyt.,
s.1-5.
13M.Weber,Etykagospodarczareligiiświatowych.Wprowadzenie,tłum.J.Prokopiuk,
H.Wandowski,[w:]tenże,Szkicezsocjologiireligii,KiW,Warszawa1984,s.111.
