Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
18
I.Założeniateoretyczno-metodologiczne
Metodadialektycznastałasięprawemregulującymcałyruchbytuwewszystkich
przejawach.Podobniejakkażdejtezie,każdejpostacibytuodpowiadajejzaprze-
czenie,antyteza,zktórychstarciawyłaniasięnowajakość-synteza,mogącazkolei
przerodzićsięwtezę,gdyznajdzieswąantytezę47.Todialektyczneprawologiki
Hegelzastosowałdocałejrzeczywistości.Obejmowałoonoprzyrodę,kulturę,
państwo,prawo,religię,sztukę,wszystkieprzejawyaktywnościducha.
Hegel,wodróżnieniuodSchellingaiinnychromantyków,niewierzyłwwiecz-
nemitotwórstwo,wmożliwośćpowrotu(cyklicznego),mitipoezjęuważałza
bezpowrotnieutraconeszczeblerozwoju.Uważał,żemitologiaumierawzwiązku
zprzechodzeniemkulturynawyższyszczebeldoskonaleniaDucha,aniewmo-
menciezapanowaniaczłowiekanadsiłamiprzyrody,jakniecopóźniejstwierdził
Marks.AutorKapitałuprzeformułowałkoncepcjeHegla,warunkującjeścisłym
związkiemzmaterią.Własnezadaniefilozoficzneokreśliłmianemnodwrócenia
Heglazgłowynanogi”
48
.WnapisanejwspólniezFryderykiemEngelsemIdeologii
niemieckiej(DiedeutscheIdeologie)wyłożyłzasadę,żenbytokreślaświadomość,
anieświadomośćbyt”49.Historiabyłajegozdaniemzdeterminowananieprzez
myślowąhistorięheglowskiegoDucha,aleprzezmaterialneprocesyprodukcji
dóbrżyciowych.Ostrokrytykowałreligię,twierdząc,żeczłowiekstworzyłsobie
wyobrażenieBogazewzględunawłasnąułomnośćibrakzdolnościdonadawania
życiusensu.WPrzyczynkudokrytykiheglowskiejfilozofiiprawa(ZurKritikder
HegelschenRechtsphilosophie)nazwałreligięntworemzrodzonymwświadomo-
ścispołecznej”50.ProjekcjaBogabyławedługMarksafałszywaiszkodliwa,stąd
słynnehasło,żereligiajestnopiumdlaludu”51,wytwarzanymzresztąprzezsam
lud.Marksdoskonalezdawałsobiesprawęzmitotwórczychskłonnościzbiorowej
wyobraźni.Swepoglądy,cociekawe,zilustrowałiścieromantycznymodczytaniem
mituoPrometeuszu,uosabiającpodjegopostaciąbuntownika,obrońcęuciśnionych
śmiertelników.NazywaPrometeuszawewstępieswejdysertacjiOróżnicymiędzy
filozofiąDemokrytaafilozofiąprzyrodyEpikura(Differenzderdemokritischenund
epikureischenNaturphilosophie)nnajznakomitszymzeświętychimęczenników
47
48
Tamże,s.481-482.
KarolMarkswprzedmowiedodrugiegowydaniaKapitału,odwołującsiędoHeglaijego
interpretacjidialektyki,pisał:nUniegostoionanagłowie.Trzebająpostawićnanogi,żeby
wyłuskaćracjonalnejądrozmistycznejskorupy”
.Zob.K.Marks,Kapitał.Krytykaekonomiipoli-
tycznej,t.1,ks.1:Proceswytwarzaniakapitału,red.P
.Hoffman,B.Minc,E.Lipiński,Książka
iWiedza,Warszawa1951,[on-line]http://www.marxists.org/polski/marks-engels/1867/
kapital/index.htm-20VIII2009.
49
Tenże,Ideologianiemiecka,[w:]tenże,F.Engels,Dzieławybrane,KsiążkaiWiedza,
Warszawa1981,s.208-209.
50
Tenże,Przyczynekdokrytykiheglowskiejfilozofiiprawa,[on-line]http://www.marxists.
org/polski/marks-engels/1843/krytyka-hfp/index.htm-25IX2008.
51
Por.:nNędzareligijnajestjednocześniewyrazemrzeczywistejnędzyiprotestemprzeciw
nędzyrzeczywistej.Religiajestwestchnieniemuciśnionegostworzenia,sercemnieczułego
świata,jestdusząbezdusznychstosunków.Religiajestopiumludu”
.Tamże.
