Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Przytoczonepowyżejspektrumkategoriidefinicjiuzmysławiastopieńtrud-
nościwpodejmowaniupróbstworzeniauniwersalnejdefinicjinaroduicosię
ztymwiąże,ujednoliceniatreściterminunnaród”
,któreznalazłobyuznanie
wśródbadaczyproblematykinarodowejnagrunciesocjologii,antropologii,
naukprawniczych,politycznychihistorycznych3.
Złożonośćtejsytuacjikomplikujądodatkowonieporozumieniazwiązane
znieprecyzyjnym,częstozamiennymstosowaniemterminównnaród”
,nspołe-
czeństwo”inpaństwo”
.Oilestosunkowołatwomożnaokreślićpaństwo(zaMa-
xemWeberem)jakoaparatwładzyposiadającysiećinstytucji,któremuprzysłu-
gujemonopollegalnegoużyciasiły,otylepojęcianaroduispołeczeństwabywają
utożsamianezesobą.AntoninaKłoskowskawskazujejednak,żepojęciatenie
nakładająsięnasiebiezakresemznaczeń,ponieważistniejązarównospołeczeń-
stwawielonarodowe(społeczeństwoamerykańskie),jakinarodypodzielone
międzyróżnespołeczeństwaipaństwa(przykładPolskipodzaborami)(Kło-
skowska1997:69-70;Turowski2000:142-143)4.Zazasadniczyelementróż-
niącynaródodpaństwauznajerodzajwięziwystępującymiędzyobomabytami
aichprzedstawicielami.Więźnarodowa(rozumianatujakostosunekjednostki
donarodu)macharakteremocjonalny,podczasgdywięźspołeczna(stosunek
jednostkidospołeczeństwa)macechyinstrumentalne,praktyczne,rzeczowe.
Stosunektenpozbawionyjestemocjonalnychpostaw(Kłoskowska1997:69-70).
1.2.Naródagrupaetniczna.Czynnikinarodotwórcze
Wobecbrakujednoznacznych,uniwersalnychrozstrzygnięćdefinicyjnych,
akceptowanychwróżnychobszarachnaukowych,łatwiejmożnaopisaćna-
ródprzeciwstawiającgozbiorowościetnicznej,określanejjakospołeczność
nprzednarodowa”tj.znajdującasięwpoczątkowejfazieprocesunarodotwór-
czego(jesttoprzykładklasycznegoujęciagrupyetnicznej,jednegozwielu
możliwych).
TadeuszPaleczny(2001:130)umieszczazbiorowościetniczneoraznarody
naprzeciwległychkrańcachnarodotwórczegokontinuum,biorącpoduwagę
stopieńichzłożoności,rodzajwewnętrznejwięzi,poziomrozwojukulturowego
3ZdaniemJerzegoSzackiego(1997:15-16)nniemainajprawdopodobniejniebędzie
takiejdefinicjinarodu,którapasowałabydowszystkichgrup,którychczłonkowieuporczywie
uważająsamychsiebiezanależącychdojednegonaroduijakonaródsąpostrzeganitakże
przezludzinależącychdoinnychgrup”
,natomiastJoannaKurczewskazauważa,żenwcentrum
uwagiznajdująsięjużnieposzukiwaniatakiejnaukowejdefinicjinarodu,którabyłabyakcep-
towanaprzezwiększośćhistoryków,socjologówiantropologów,leczpróbyokreśleniapodsta-
wowychpodejśćteoretycznychistylówbadawczych,zasadniczychkryteriówwyodrębniania
typówokreśleńdefinicyjnychnarodu”(za:Bokszański2005:111).
4FlorianZnaniecki(1990:40-41)wyróżniaczterytypyspołeczeństw:społeczeństwo
plemienne,polityczne,kościelne,orazspołeczeństwookulturzenarodowej,przyczymtylko
ostatniejesttożsameznarodem.
15
