Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
konieckwietnia1945r.(równieżewakuowanego)metropolityDionizego.Dotego
czasubpTymoteuszbyłjedynymhierarchą,jakipozostałnaterenachwyzwolo-
nych,ograniczonychjednakwstępnągranicąwschodniąnalinii„Bugo-Sanu”.
Wdniu10sierpnia1944r.zostałonprzyjętynaaudiencjiuprzewodniczącego
PKWN–E.Osóbki-Morawskiegoiuzyskałzgodęnazarządzaniearchidiecezją
chełmsko-podlaską17.Tymczasemwydarzeniawojenneiprzejściefrontu,walka
polskichugrupowańniepodległościowychznowąwładzą,natężeniekonfliktów
polsko-ukraińskich,wtymiprzeniesieniedziałańzbrojnychUkraińskiejArmii
PowstańczejnaterenyLubelszczyznyorazumowapomiędzyPKWNiwładzami
USRRz9września1944r.odobrowolnymprzesiedleniuludnościpolskiejiukra-
ińskiej(rusińskiej)nietylkozdezorganizowałyżycieparafii,dekanatówicałej
archidiecezji,aleizdeterminowałyobecnośćprawosławianatychterenachna
kilkadziesiątlat.Środowiskaprawosławnestałysięobiektempogromów,mordów
izniszczeń,dokonywanychczęstoprzezpolskieorganizacjeiwładzejakoodwet
na„nacjonalizmieukraińskim”ikolaborantachzNiemcami.Przyjęcieformuły
zbiorowejodpowiedzialnościukraińskiejzaczynyjednostekczyelitpolitycz-
nychstałosięwygodnymuzasadnieniem–prawieżedoczasówwspółczesnych
–narzeczlikwidacjiproblemuukraińskiego(wtymprawosławia)natyminie
tylkonatymterenie.Wydarzeniatezrodziłykolejnąprzepaśćwstosunkach
polsko-ukraińskichikatolicko-prawosławnych,pogłębionychwczasiewojny
m.in.nieszczęsnąakcjąrewindykacyjnąświątyń.Dlategoteżprawiewszystkie
posunięciapolskichśrodowiskiwładzlokalnychwobecśrodowiskiinstytucji
prawosławno-ukraińskichbyłyuzasadnianekoniecznościązadośćuczynieniaza
krzywdy„okresuokupacji”,gdytymczasemźródłaiprzyczynykonfliktówmiały
metrykęowieledawniejszą.
Środowiskaprawosławno-ukraińskieokazywałysiętucałkowiciebezradne
iniemogłyliczyćnawsparcieaninowejwładzy,anitymbardziejwpływowych
ośrodkówzagranicą,niemówiącjużospołecznościachlokalnych.Stanten
pogłębiałoprzeniesieniewalkUPAnatetereny.Władzomkościelnympozosta-
wałowięcjedynieratowanieresztekmajątkukościelnegoorazzabezpieczanie
posługduszpasterskichtam,gdziebyłotomożliwe.Zmianaformułyprzesiedle-
niazdobrowolnegonaprzymusowe,jakanastąpiławpołowie1945r.,oznaczała
wgruncierzeczylikwidacjęprawiecałejstrukturyduszpasterskiejKościoła
naChełmszczyźnieiPodlasiu.Oilewpierwszychmiesiącachobowiązywania
umowyz9września1944r.dobrowolnemasowewyjazdyludnościiduchowień-
stwastałysięniejakonaturalnąprzyczynąlikwidacjiparafii,otylewokresie
późniejszymwładzepowiatowe,wojewódzkie,aleteżcentralnestanęłyna
17Listbp.Tymoteuszaz7.10.1944r.doPrzewodniczącegoPKWN(brudnopis),PAM,sygn.
RII-6D1907.WęzłoweproblemyKościołajakocałościwówczasiwpowojennymćwierćwieczu
przybliżonow:K.Urban,KościółprawosławnywPolsce1945–1970(ryshistoryczny),Nomos,
Kraków1996,s.111in.
19
