Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
16
Wstęp
ajakodorosłydobrzepoznałichkulisy,trzymasięperspektywyczasuopisywa-
nego,przywołujeanegdotyiosobistewspomnienia34.
WalorświeżościmająszkolnewspomnieniaZahorskiego,najpierwucznia
prywatnejpensji,przygotowującejdziecidopaństwowegorosyjskiegogimna-
zjum,następniegimnazjalisty.Początkiedukacjiszkolnejpamiętnikarzazbiegły
sięzokresemprzyspieszonejrusyfikacjiszkolnictwawguberniachzachodnich,
będącejrozwinięciempolitykiwytyczonejwlatachtrzydziestychipóźniejdość
konsekwentnierealizowanej,awłączonejprzezMurawjowaikuratoraWileń-
skiegoOkręguNaukowegoIwanaKorniłowadoopracowanegoprzeznichpro-
gramudlagubernizachodnichDpowrotudorosyjskichkorzeni”.Szkołęprze-
kształconownarzędzierusyfikacji-miałaukształtowaćmłodychludzinietylko
nawiernychtronowi,lojalnychpoddanych,jużnietylkoDzbliżaćzrodowitymi
Rosjanami”,Dobudzićwnichducharosyjskiego”,aleuczynićichRosjanami35.
Byłtoprogramwielostronnyidotyczyćmiałcałegospołeczeństwa.Zahorski
doświadczyłgowszkolewtrzechwymiarach-kadrynauczycielskiej,treści
nauczaniaijęzyka.Od1863rokusprowadzono,zachęcającfinansowymiprzy-
wilejami,nauczycielizwewnętrznychguberniRosji.Częstobylitoludziesłabo
przygotowanimerytorycznie,zatoznadmiernągorliwościąibrutalnościąusi-
łowali-nierzadkowsposóbkarykaturalny-realizowaćoczekiwaniarządu.Nie
tylkouczyli,aleisprawowalipolicyjnynadzórnaduczniami.Wieluznichpod
względemmoralnymzupełnienienadawałosiędopracyzmłodzieżą.Zahorski
wyraźnieprzeciwstawiaichgronunauczycielskiemuwgimnazjachwUfieiPer-
mie,gdziesięuczyłwlatachsiedemdziesiątych,DgdzienieWilno”,jakmówił
jedenztamtejszychnauczycieli.Historiiigeografiiuczonozpodręczników,
któreprzedstawiałydziejeRzeczypospolitejnietylkoniezgodniezprawdą,ale
wręczDsiałynienawiśćiobrzydzeniedoPolski”,Dzohydzałypolskość,polską
historię,cywilizacjęiobyczaje”36.Wszystkotodziałosięwśrodowiskujęzyka
rosyjskiego,któregoznajomośćstaranosięwzmacniaćirozszerzaćwszelkimi
środkami,nietylkoeliminującjęzykpolskijakowykładowyorazjakoprzed-
miot,leczrównieżrozszerzajączakazmówieniapopolskunacałąprzestrzeń
publiczną.Choćopełnymsukcesieniemogłobyćmowy,straty,jakieponiosło
polskiespołeczeństwo,byłyduże.
34Możnażałować,żenieopisałkulispracnadzmianaminazwulic,wktórychtrzykrotnie
uczestniczył(w1905r.zramieniasamorządumiasta,w1916r.jużpodczasokupacjinie-
mieckiejprezydowałwpodkomisjiarcheologicznej,przywracającejulicomdawnenazwy,oraz
w1920r.),czypracnadkonserwacjąiodzyskiwaniemobiektówkościelnych(byłczłonkiem
wielugremiówkościelnychprzedipoIwojnieświatowej,np.komiteturestauracjikościoła
św.Michała,komitetuodbudowykościołaśw.Kazimierza,komitetuochronykościołówipa-
miątekkościelnych,diecezjalnegokomitetukonserwacjizabytkówkościelnych).
35L.Zasztowt,Kresy1832–1864.SzkolnictwonaziemiachlitewskichiruskichdawnejRzeczypo-
spolitej,Warszawa1997;W
.Studnicki,PolitykaRosyiwzględemszkolnictwazaborurosyjskiego:Stu-
diyumpolityczno-historyczne,Komorów2013(reprint);J.Kozłowska-Studnicka,Zdziejówrusyfika-
cjiLitwy–Goworit’popolskiwosprieszczajetsja,DWschódPolski”1921,R.2,nr10-12,s.594-598.
36
W
.Studnicki,dz.cyt.,s.198-199.
