Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
XXVI
Wstępdowydaniapolskiego
mierzedziśjużprzestarzałych),jakinawłasnych,poczęści
spekulatywnychrozwiązaniachtypowychkwestiimetafizycz-
nych(problembytuiniebytu,porządkuichaosu,omawiane
równieżwprezentowanymtomie).Rezultattoefektownawi-
zjawszechświata,któregogłównącechąjeststałyprzepływ
irozwój,prezentującysięobserwatoromjakoczasowośćwe
właściwymrozumieniutegosłowa,awięctrwanie,siłąnapę-
dowązaś-rodzajenergiitwórczej,élanvital,tworzącejciągle
to,conoweinieprzewidywalne.Jakwskazująkomentatorzy,
podpewnymiwzględamiwizjataprzypominapomysłyScho-
penhauera,choćjesttoraczejSchopenhaueràrebours,gdyż
zamiastkoniecznościmamytuwolność,azamiastpesymi-
zmu-optymizm.Znaleźćmożnarównieżwątkiaugustyńskie,
zwłaszczajeśliweźmiemypoduwagękreacjonizmiwolun-
taryzm,jednakbyłbytoaugustynizmbardzonieortodoksyj-
ny,wyrażonyjęzykiempanteizmubliższegodawnejfilozofii
greckiejniżchrześcijaństwu.Wskazujesięwreszcienapokre-
wieństwometafizykiBergsonaztworzonąwpodobnymczasie
procesualnąmetafizykąWhiteheada(którysamnawiązałdo
BergsonawpracachTheConceptofNatureorazProcessand
Reality),atakżekoncepcjamimetafizycznymiWilliamaJame-
sa(zktórymBergsonbyłzaprzyjaźniony)
24
.Niewątpliwiena
poziomieakademickiejfilozofiidasięwykazaćtegorodzaju
ideowepokrewieństwaczynawetwpływy.Zpunktuwidzenia
bergsonizmuświadczytowszakjedynieotym,żeupodstaw
różnychfilozofiileżyzbliżona,amożenawettasama,prosta
iostatecznieniewyrażalnawpojęciachintuicja.
24
Por.V.Lowe,TheInfluenceofBergson,JamesandAlexanderon
Whitehead,„JournaloftheHistoryofIdeas”1949,t.10,nr2,s.267-296;
H.M.Kallen,WilliamJamesandHenriBergson;astudyincontrastingtheo-
riesoflife,TheUniversityofChicagoPress,Chicago1914;S.Yamane,William
James’sPluralisticOntologyandHenriBergson’sOntologyofPureDuration,
„StudiesinthePhilosophyofReligion”2016,t.33,s.69-81.
