Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
DlaczegoHruszewski?
11
Mamnadzieję,żepowstaniewtensposóbrozprawawszechstronnieana-
lizującarelacjemiędzyHruszewskimaszerokorozumianąpolskością,która
nietylkowypełniistotnąlukęwdotychczasowychbadaniach,lecztakże,
wskutektego,pozwolizweryfikowaćorazuzupełnićogólnetezyukraińskiej
historiografiinatemattej,bezwątpienia,wybitnejpostaci.
Chciałbymwszelako,abyksiążkapomogłalepiejzrozumiećjeszczejedno
ważnezagadnienie.ChodzimianowicieorolęHruszewskiegowprocesach
narodowotwórczychnaobszarzedawnejRzeczypospolitejiprzekształcania
siętożsamościnarodowych-zjawiska,którewdrugiejpołowieXIXw.inten-
sywnietamzachodziły.Wjakimstopniuówwszechstronniewykształcony,
utalentowanyipracowityintelektualista,cieszącysiędużymautorytetem,
wpływałnarozwójnaroduukraińskiego?Czyjegodziałalnośćbyłaświado-
miekierowananajegokonstruowanie?Czystosunekdopolskościbyłfunk-
cjątejżestrategii,tojest,czyHruszewskigoinstrumentalizował,czyteżbył
odniejniezależny?Zjakichzałożeńwychodził?
Innymisłowyosobnymcelem,któreprzyświecatejpracy,jestzweryfiko-
waniehipotezy,czypoglądyHruszewskiegosącharakterystycznedlaideolo-
giinacjonalizmu,ajeślitak,toczyówewentualnynacjonalizmmógłwpłynąć
najegorelacjęzPolskąistosunekdohistoriiPolski.Rozważaniaopoglą-
dachHruszewskiegoniemogąbowiemabstrahowaćodwspółczesnychdebat
natematistotytego,czymsąnarody,kiedyijakpowstały,awszczególno-
ści-jakkształtowałysięruchynarodowewEuropieŚrodkowejorazWschod-
niej-atak,niestety,czyniązazwyczajukraińscybadacze.
Jużsamojednakpostawieniesprawy,iżHruszewskimógłbyćnacjonali-
stą,możezaskoczyć,aniektórychnawetoburzyć.Dlaczegohistoryk,który-
jaksiępowszechnieuznaje-byłDkoryfeuszemukraińskiejmyślidemokra-
tycznej”3,miałbyzostaćuznanyzazwolennikanacjonalizmu,ruchu,któryna
Ukrainiejestjednoznaczniekojarzonyraczejzinnyminazwiskami,takimijak
choćbyDmytroDoncowlubteżStepanBandera?Czyżbysowieccyhistorycy,
amożeraczejfunkcjonariuszeodhistorii,mielirację-tooniwszakgłosili,
żebyłDburżuazyjnymnacjonalistą”?Wszelakonawetpobieżnalekturautwo-
rówHruszewskiegonasuwaprzypuszczenie,żebyłtorównieżwiernywy-
znawcazasadtegożnacjonalizmu.CzyjednakpojęciaDlewicowość”iDnacjo-
nalizm”musząbyćzesobąsprzeczne?Czynacjonalizmmusibyćruchem
prawicowym,jaksięzazwyczajuważa?Czyniemożebyćruchemopartymna
wartościachcharakterystycznychdlalewicowejdemokracji?
Abyszerzejprzedstawićowezagadnienieiudzielićodpowiedzinatonur-
tującepytanie,zwielupowodówkluczowedlazrozumieniaHruszewskiego,
niewystarczyjednakzbadaćżycieiprzeanalizowaćpoglądyhistoryka.Nie-
zbędnyjestrównieżobszernyekskursreasumującystanowychdebatiprzed-
stawiającymojewłasnestanowiskowtejsprawie.
3IwanŁysiak-Rudnyćkyj,Nacionalizm,w:tegoż,Istoryczniese,t.II,oprac.J.Hrycak,Kyjiw
1994,s.249.
