Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Uźródeł„Europynarodów”.OznaczeniuWiosnyLudówdlastosunkówmiędzynarodowych25
tle,niżdotychczastoczyniono,bowieleztychpostanowień,jakchociażbyuznanie
narodowościpolskiej,byłopozytywnych10.
Nietrzebawtymmiejscuuzasadniać,żewoczachPolakówocenaregulacjipoko-
jowejz1815r.niemogłabyćpozytywna,booznaczałaonanowypodziałziemdawnej
Rzeczypospolitej,którejwskrzeszeniewgranicachprzedrozbiorowychstanowiłodo-
gmatpolitycznypolskichelitpolitycznychdobyporozbiorowej.Ztegodoniosłego
powoduhistoriografiapolska–rozpatrującdziełokongresuwiedeńskiego–brzmi
zasadniczoinnymgłosemniżnaukahistorycznainnychnarodóweuropejskich,itak
chybajużpozostanie.Każdebowiemzakwestionowanieczypodważeniesystemuwie-
deńskiegowprowadzałosprawępolskąnaarenęwypadkówdziejowych.
HenryKissinger–amerykańskihistorykdyplomacjiimążstanu–dowodził,żedo-
konaniakongresuwiedeńskiegostanowiływielkitriumfideirównowagisił.Dzieło
kongresuzdawałosięharmonijniełączyćideelegitymizmu,azarazemdziedzictwo
oświeceniowegoracjonalizmu,zawierałoiczynnikrestauracji,iczynnikmodernizacji
wdziedziniestosunkówmiędzynarodowych11.ZdaniemKissingera,pojęcierównowa-
gisiłstanowijednoznajwiększychosiągnięćeuropejskiejmyślipolitycznej.Klemens
Metternichwyrastawjegooczachnatego,któryzdobyłsięnaredefinicjęzasadpoli-
tykii–świadomierezygnujączimperialnegomaksymalizmu,takbardzocharaktery-
stycznegodlaNapoleonaI–wyznawałiumiejętniestosował„politykęmediacji
ikompromisu”(politicsofmediation)12.„DlabadaczahistoriiEuropy–piszewswej
Dyplomacji–koncepcjarównowagisiłjestwręczczymśbanalnym”13.Dlaautoratych
słówjestoczywiste,żepojęcietowyraża„duchaEuropy”,idlategozapewneswojemu
dziełuokongresiewiedeńskimKissingernadałsugestywnytytułAWorldRestored,
czyli„światprzywrócony”.Amerykańskihistorykrehabilitowałtakżedoktrynęlegi-
tymizmu,upatrującwniejnarzędziepokojuizabezpieczenieprzeddążeniamidodo-
minacjijednejpotęgi.Takaentuzjastycznaocenasystemuwiedeńskiegoniejestod-
osobnionawzachodniejmyślihistorycznej14.BiografMetternicha,GuillaumedeBer-
tierdeSauvigny,istotęjegopolitykiokreśliłjako„paixdurablefondéesurunejuste
répartitiondesforces”,cytująctuafirmatywniesłowaaustriackiegokanclerza15.
Funkcjonowaniesystemupolitycznego,któregoarchitekturęnakreślonowWiedniu
wroku1815,nieoznaczałooczywiścieharmonijnejwspółpracymocarstwsygnatariu-
szyAktukońcowegoiŚwiętegoPrzymierza,bowpolitycerozbieżnościisprzeczności
10StwierdzenieSławomiraKalembki,żerozstrzygnięciawiedeńskiezdawałysięprzynajmniejczę-
ściowąrealizacjąprogramupuławskiegoks.AdamaCzartoryskiegoz1805r.,wydajesięmimowszystko
zbytdalekoidące(Por.:S.Kalembka,Spojrzenienapolskiedrogidowolnościwepocerozbiorów
(1794−1870)[w:]idem,Onasząiwasząwolność.Studiazdziejówpolskiejmyślipolitycznejdobyroman-
tycznej,Olsztyn1997,s.17).
11Rozpatrującdziełokongresuzperspektywynaukiprawamiędzynarodowego,StanisławE.Nahlik
dostrzegawnimwyrazpostępuwzakresienowoczesnegoustawodawstwamiędzynarodowegoinowe
szlakirozwojuprawamiędzynarodowego(S.E.Nahlik,Narodzinynowożytnejdyplomacji,Wrocławetc.
1971,s.225).
12H.Kissinger,AWorldRestored(EuropeafterNapoleon:thePoliticsofConservatismin
aRevolutionaryAge),NewYork1964,s.41in.
13Idem,Dyplomacja,Warszawa1996[wyd.ang.–1994].
14Por.takżeuwagibrytyjskiegodyplomatyihistorykaHaroldaNicolsona,TheCongressofVienna,
London1945.
15G.deBertierdeSauvigny,Metternich,Paris1986,s.236.Por.także:J.Anderson,TheAscendancy
ofEurope1815–1870,ed.2,NewYork2002.