Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
26
MarekKornat
interesówsączymśnormalnym.Sprawdziłsięjednakmechanizmwspółpracy,który
systemtengwarantował,chociażzasadaperiodycznychzebrańmonarchówpaństw
ŚwiętegoPrzymierzaprzetrwałatylkodoroku1822,dokongresuwWeronie,który
ujawniłznacząceróżnicemiędzyRosjąiAustrią.Istotątegowgruncierzeczykruche-
gosystemubyłaniewątpliwiepraktykazmiennychsojuszytaktycznych,ożywianych
ideąrównowagi,równowagizawszechwiejnejiniepewnej,alewciążodnawianej
ichronionej.PrzykłademtakiegosojuszubyłaEntentaangielsko-francuska(1841−
−1846),którejpodstawystworzyliGuizotiPalmerston16.
Cospowodowałokryzyssystemuwiedeńskiego?Odpowiedźjestjednoznaczna
ihistorycysformułowalijądobitniejużwokresiemiędzywojennym.Systemtenmiał
przeciwkosobiewielkąsiłęsprawcząprocesudziejowego–zasadęnarodowościową,
oczymniepamiętalijegotwórcyioczymniezawszepamiętająhistorycydyplomacji.
Wydarzenia1848r.ujawniłynasceniedziejowejdwanoweczynnikiowielkimzna-
czeniuhistorycznym:socjalizmizasadęnarodowościową17.WydarzeniaWiosnyLu-
dówstwarzająnowąjakośćwpolityceeuropejskiej.Byłatozapowiedźdoniosłego
przewrotuspołecznego.Wypadki1848rokudowodziły,jakpisałHenrykWereszycki,
„jakbardzopodminowanabyłaEuropaŚrodkowaogólnymniezadowoleniem,jakbar-
dzoprzeżytybyłjużporządekstworzonyprzezmonarchówwczasiekongresuwiedeń-
skiegow1815r.,jaksłabebyływreszciesiły,któretegoporządkubroniłyijakmało
miałyondosiebiezaufania(…)”18.
Wydarzenia1848niezapowiadałysamewsobietrwałychzmianwEuropie.Zdo-
byczeobozuliberalnegowPrusachokazałysięnietrwałe.Upadkiemzakończyłysię
wystąpieniarewolucyjnewWiedniu.Powstaniewęgierskiezostałostłumione.Refor-
mypapieżaPiusaIXwPaństwieKościelnymokazałysiętylkoepizodembezznacze-
nia.AjednakzaskakującotrzeźwoitrafniebrzmiałyspostrzeżeniaAlexisade
Tocqueville’a:„(...)śpimynawulkanie.Nieczujemy,żeziemiazaczynadrgać.Dmu-
chawiatrrewolucji,burzewidaćnahoryzoncie”19.OdnotujmyjeszczesłowaZygmun-
taKrasińskiegozjegolistudoAugustaCieszkowskiegoz16kwietnia1848,wktórym
pisał,żerozstrzygająsię„losyEuropynadługo”,chociaż„RzeczpospolitaweFrancji
nieutrzymasię”20.Patrzącjużzperspektywyczasu,MarceliHandelsmannazwiewy-
darzenia1848r.„trzęsieniemziemi”21,aLewisNamier–„powstaniemmoralnym”
(cytującwyrażenieLudwikaFilipa–uneinsurrectionmorale).
Rok1848ujawniłzagrożeniebytupolitycznegomonarchiiaustriackiej.Zapowiedź
rozkładuwielonarodowejpaństwowościhabsburskiejoznaczaładoniosłekonsekwen-
cjedlapolitykimiędzynarodowej.PremierPalmerstonwyraziłtodobitnie:
16Por.:R.Bullen,Palmerston,GuizotandtheCollapseoftheEntenteCordiale,London1974,
s.337−338.
17Historiografiaanglosaskaużywatuokreślenia„nacjonalizm”,którewjęzykupolskimmaniecoinne
znaczenie.Wanglosaskiejmyślihistorycznejprzedewszystkimjestonopozbawionepejoratywnejkonota-
cjiiniejesttożsamezfenomenem„nacjonalizmuintegralnego”,którywytworzyłsięwkońcuXIXw.
18J.Feldman,H.Wereszycki,op.cit.,s.3.
19Cyt.za:A.Chwalba,HistoriaPolski1795–1918,Kraków2000,s.307.
20Z.Krasiński,ListydoAugustaCieszkowskiego,EdwardaJaroszyńskiego,BronisławaTrentowskiego,
oprac.Z.Sudolski,Warszawa1988,s.340.
21M.Handelsman,op.cit.,t.2,s.191in.