Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Uźródeł„Europynarodów”.OznaczeniuWiosnyLudówdlastosunkówmiędzynarodowych27
AustriaznajdujesięwcentrumEuropy,stawiajączjednejstronybarieręprzedwtargnięciem,
zdrugiejprzedinwazją.PolitycznaniezależnośćiwolnośćEuropyzwiązanesą–moimzdaniem
–zutrzymaniemintegralnościAustriijakowielkiegomocarstwaeuropejskiego.Wszystkozatem,
cobezpośredniolubnawetjakoodległaewentualnośćsprzyjaosłabieniuczywręczokaleczeniu
Austrii,azwłaszczauczynieniezpierwszorzędnegomocarstwapaństwaodrugorzędnymznacze-
niu,musigrozićEuropiewielkąkatastrofą,odktórejkażdyAnglikpowinienodżegnaćsię
ipróbowaćjejzapobiec22.
ProfetycznesłowabrytyjskiegopolitykaspełniłysięwwynikuIwojnyświatowej.
„Wroku1848naarenędziejowąwypłynęłytesiły,któreposiedemdziesięciulatach
wykreśląAustrięzmapyEuropy”–piszeHenrykWereszycki23.
Rok1848nieprzyniósłrozstrzygnięćwwalceoprzewagęnaterenieRzeszyNie-
mieckiejmiędzyAustriąaPrusamiorazoprogramzjednoczeniaNiemiec.Program
jednościniemieckiejproklamowanyprzezParlamentFrankfurckiponiósłklęskę.Osła-
bieniePruswwynikuwydarzeńrewolucyjnychzdawałosiępotwierdzaćprzewagę
Austrii,czegodowiódłtraktatwOłomuńcuzawartywpaździernikuroku185024.Dal-
szewydarzeniapokazałyjednak,żeAustriarozgrywkętęprzegrała.Otymostatecznie
zadecydowanojednaknapolachbitewnychSadowy1866r.
WiosnaLudówtowhistoriimoment,kiedyzaczynasiękształtowaćnowatożsa-
mośćEuropyŚrodkowo-Wschodniej.„WEuropieŚrodkowejrewolucje1848r.doko-
nałytego,coweFrancjistałosięjużwokresiewielkiejrewolucji”–napisząJózef
FeldmaniHenrykWereszycki25.Powstajenowaarchitekturapolitycznategoregionu.
RozkładmonarchiihabsburskiejiemancypacjaPolskioznaczałybyprzecieżkoniec
systemuwspółpracytrzechmocarstwrozbiorowychdawnejRzeczypospolitej.
Wydarzenia1848r.toniewątpliwieprzełomowadatawdziejacheuropejskiegoso-
cjalizmuieuropejskiegonacjonalizmu,czylidwóchgłównychnurtówhistorycznych,
którezadecydowałyoobliczuXXwieku.Rok1848torokManifestukomunistycznego,
zarazemrok,którynadługielatalegnieupodstawwielkichnadzieiobozurewolucyj-
negoidemokratycznego,rodzącmitrewolucjipowszechnej.Przedewszystkimjednak
jesttotakimomentzwrotnywdziejachEuropy,kiedynapięcieikonfliktmiędzyide-
aminarodowejwyłącznościakosmopolityzmu–między„obywatelstwemświata
azasadąpaństwanarodowego”(WeltbürgertumundNationalstaat),jaktoująłFried-
richMeinecke–ujawniłysięmożenajdobitniej26.
Wprocesiekształtowaniasięnowoczesnegonacjonalizmuwydarzenia1848r.
oznaczająwielcedoniosłącezuręzwrotną.Narodzinynacjonalizmułączymysłusznie
zespuściznąWielkiejRewolucjiFrancuskiej,szukamyjejźródełwideachRousseau
iniemieckiegoromantyzmu,wmyśliHerdera27.Doroku1848mamyjednakdoczy-
nieniazintelektualnymetapemwrozwojuideinarodowej.Rok1848otworzyłnato-
miastdrugietaptegoprocesu–jużnieintelektualny,alepolityczny:etappolityzacji
ideinarodowej.
LewisB.Namier,historykbrytyjski,któregozainteresowaniaproblematykągenezy
nowoczesnejideinarodowejifenomenunacjonalizmusąpowszechnieuznane,
22Cyt.za:H.Kissinger,Dyplomacja,s.105.
23J.Feldman,H.Wereszycki,op.cit.,s.13.
24Por.:H.vonSrbik,DeutscheEinheit,t.2,München1936,s.80in.
25J.Feldman,H.Wereszycki,op.cit.,s.8.
26KsiążkaMeineckegootymtytuleukazałasięwroku1928wMonachium.
27H.Kohn,Pan-Slavism.HistoryandIdeology,NotreDame(Indiana)1953,s.61.