Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
CzęśćI.Sekularyzacjatradycyjnejmyślispołecznejdotyczącejpojęciazmiany...
21
chronologicznyukładjestczęściowodozakwestionowania.Wydajesię,żedzisiaj
występująonerównolegledosiebieiobok,możedominującego,dyskursukryzysu
itraumy,jakhydrabezustannieodradzasiędyskursmodernistyczny,apojęciepo-
stępuzwielkimsukcesemzastąpiłterminDrozwój”(uzasadnionybardziejwna-
uceniżwpolityceiżyciuspołecznym).
ChociażBaumansądzi,żeDWzestawieniuzdokonującymisiędziśprze-
obrażeniamimyślisocjologicznejostry-jaksięniegdyśzdawało-konfliktmię-
dzyewolucyjnąmyśląXIXwiekuasystemowymizainteresowaniamisocjologii
XXwiekujawisięjakosprzeczkarodzinna”iwszystkiesąnaznaczonestygmatem
widzeniacałościowego,całkiemnieadekwatnego(1999,s.32)wkontekściety-
glaponowoczesności,toteorieikoncepcjesocjologiizczasówniecechującychsię
wyłącznieatrybutemsilnejzmiennościwydająsięnawetdzisiajinteresującozróż-
nicowaneistanowiącepewnąinspiracjęzarównoempiryczną,jakiteoretyczną.
Spróbujmywięczrekonstruować,jaknaukispołeczne,przedewszystkimso-
cjologia,podchodziłydozmianspołecznych.Zaczniemyodewolucjonizmu,który
zdecydowaniewpisałsięwoświeceniowydyskurspostępu,chociaż,jakdowo-
dziRobertNisbet(1980),samdyskurspostęputrwaodczasówstarożytnych,
aideapostępudominowałaprzezstuleciawhumanistyceinaukachspołecznych.
JegozdaniemiPlaton,iArystotelesnadługoprzedpowstaniempojęciaiteorii
ewolucjizajmowalisięrozwojemstrukturspołecznych,wierząc,żeświatrozwija
sięodformniedoskonałychkulepszym.Wtymsamymduchupowstawałyuto-
pieśredniowieczne.Oroliideiipostawoświeceniowychorazpowstałychwtedy
koncepcjachnieustannegorozwoju,wktórymwyróżnianokonkretnefazy,pisało
jużwieluautorów.NajczęściejwymieniasięJeanaCondorceta,twórcęepokowe-
godziełaz1795rokuEsquissed’untableauhistoriquedesprogrèsdel’esprithumain
(Szkicobrazupostępuduchaludzkiegopoprzezdzieje),postaćrzadkoprzywoływaną
przezpedagogów,chociażnatowpełnizasługuje.KiedywPolscepracowałaKo-
misjaEdukacjiNarodowej,Condorcetdomagałsięwprowadzeniabezpłatnego,
powszechnegoszkolnictwaweFrancji.Wpierwszychteoriachpostępu-Con-
dorceta,anawetwewcześniejszychideachAnneRobertaTurgota-zmienność
zyskałaniezaprzeczalnąwartośćpozytywną,jakoprocesprowadzącydostanu
doskonalszego(Szacki1983,s.112-116).Wierzonowjednośćnaturyludzkiej,
prawaistadiarozwoju,którepowinnybyćodkrywanenadrodzeracjonalnych
analiznaukowych.Oświeceniowawiarawwiedzęnaukową,wrozum,wdąże-
niedorozwojuipierwszezdobyczetechnikiumożliwiływwiekuXIXrozkwit
koncepcjipostępu.Narodziłsięrozrastającysięprzezwiekipotężnyzbiórteorii
ewolucjonistycznych,odktóregozaczniemyprzeglądważniejszychpodejśćdozja-
wiskazmianyspołecznej.
